Δέσμευση CO2: Πώς η Νορβηγία δείχνει τον δρόμο στην Ελλάδα

Στελέχη της ΕΔΕΥΕΠ (αδειοδοτούσας αρχής στην Ελλάδα για τη γεωλογική αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα) βρέθηκαν στις εγκαταστάσεις του νορβηγικού τέρμιναλ, όπου θα μεταφέρονται οι εκπομπές βιομηχανιών για να αποθηκευτούν στη συνέχεια στον πυθμένα της θάλασσας. Στόχος η μεταφοράς τεχνογνωσίας στη χώρα μας.

Στην κατεύθυνση της ενεργειακής μετάβασης και απανθρακοποίησης, από τις πλέον αναπτυσσόμενες τεχνολογίες είναι το CCS (Carbon Capture and Storage ή, επί το ελληνικότερο, δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα). Ο νέος αυτός «πράσινος» κλάδος διακρίνεται από αυξανόμενη κινητικότητα τόσο σε επιχειρηματικό, όσο και σε διακρατικό επίπεδο, όπως δείχνει και η πρόσφατη συμφωνία Γαλλίας – Δανίας για μεταφορά και αποθήκευση ποσοτήτων CO2. Ωστόσο, η χώρα που πρωτοπορεί και δίνει τον τόνο των εξελίξεων είναι η Νορβηγία.

Το πλέον εμβληματικό project σε παγκόσμιο επίπεδο -αυτό που δείχνει τις πραγματικές δυνατότητες της τεχνολογίας αποθήκευσης CO2 υπογείως (κάτω δηλαδή από τη γη ή τον πυθμένα της θάλασσας)- βρίσκεται στις εγκαταστάσεις Northern Lights στo Bergen της Νορβηγίας. Εγκαταστάσεις τις οποίες επισκέφτηκε τον Μάρτιο επιστημονική ομάδα της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ) για να διαπιστώσει από κοντά τι περιλαμβάνει η υλοποίηση έργων CCS, με στόχο τη μεταφορά της αντίστοιχης τεχνογνωσίας στην Ελλάδα.

Τι είναι το «Northern Lights» και γιατί η κυβέρνηση του Όσλο ποντάρει τόσο πολύ στη συγκεκριμένη τεχνολογία ως την πλέον κατάλληλη και ασφαλή για δέσμευση, διοχέτευση και αποθήκευση CO₂;

Το έργο, το οποίο επισκέφτηκαν για λογαριασμό της ΕΔΕΥΕΠ ο γεωεπιστήμονας Δρ. Δημήτρης Κτενάς και η χημικός μηχανικός Ευγενία Γιακουμάτου στο πλαίσιο ευρύτερης συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Νορβηγίας σε έργα ενεργειακού μετασχηματισμού, είναι το πρώτο έργο Carbon Capture and Storage (CCS) στην Ευρώπη στο οποίο αναπτύσσεται μια ανοιχτή και ευέλικτη υποδομή για την αποθήκευση CO₂.

Το project «Northern Lights» περιλαμβάνει τη διαδικασία μεταφοράς και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στο πλαίσιο του ευρύτερου προγράμματος CCS «Longship», το οποίο υλοποιεί η κοινοπραξία των εταιρειών Equinor, Shell και TotalEnergies, με την υποστήριξη της νορβηγικής κυβέρνησης.

Η φιλοσοφία του σχεδιασμού είναι ότι ειδικά πλοία 130 μέτρων θα συλλέγουν υγροποιημένο CO₂ (έως και 7.500 κυβικά μέτρα) από βιομηχανίες ανά την Ευρώπη και θα το μεταφέρουν στον τερματικό σταθμό «Northern Lights». Στη συνέχεια, το CO2 θα διοχετεύεται μέσω αγωγού για μόνιμη αποθήκευση σε υπόγειο βαθύ αλατούχο υδροφόρο ορίζοντα (saline aquifer) στη Βόρεια Θάλασσα.

Σε πρώτη φάση θα δεσμεύονται βιομηχανικές εκπομπές CO₂ από εργοστάσια στο Όσλο, όπως τσιμεντοβιομηχανίες και μονάδες παραγωγής ενέργειας από επεξεργασία αποβλήτων. Η πρώτη αυτή φάση, που τελεί υπό κατασκευή, έχει σχεδιαστεί για εκτιμώμενη αποθηκευτική ικανότητα 1,5 εκατομμυρίου τόνων CO₂ το χρόνο και έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης εντός του 2024. Έτοιμα, όπως είχε την ευκαιρία να δει από κοντά η ομάδα της ΕΔΕΥΕΠ, είναι ήδη το σημείο συλλογής CO₂, η μονάδα προσωρινής αποθήκευσης και το μεγαλύτερο κομμάτι του χερσαίου αγωγού, ενώ εκκρεμεί μόνο ο υπόγειος αγωγός. Δηλαδή αυτός που θα συνδέεται με τα πηγάδια εισπίεσης του διοξειδίου του άνθρακα.

Σε δεύτερη φάση, και όσο θα αυξάνεται η ζήτηση σε ανάγκες αποθήκευσης CO2 πανευρωπαϊκά, η δυναμικότητα της εγκατάστασης αναμένεται να επεκταθεί σε 5-6 εκατ. τόνους. Συγκεκριμένα, θα κατασκευαστούν ακόμα εννέα δεξαμενές προσωρινής αποθήκευσης και ένα επιπλέον σημείο συλλογής CO₂.

Η μεγάλη εικόνα, και αυτό που αναδεικνύει η Νορβηγία επενδύοντας σε αυτό το έργο, είναι ότι υπάρχει πλέον η τεχνολογία για ασφαλή δέσμευση, διοχέτευση και αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων βιομηχανικού CO₂ κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας. Και ότι το παράδειγμα της Β. Θάλασσας μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές στην Ευρώπη, αλλά και διεθνώς.

Η νορβηγική τεχνογνωσία που θέλει να μεταφέρει η ΕΔΕΥΕΠ

Η Νορβηγία πρωτοπορεί στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, τόσο στο CCS, όσο και στα υπεράκτια αιολικά. Με τον τρόπο αυτό, μετασχηματίζει τον ενεργειακό της τομέα, με τη συμβατική βιομηχανία να μειώνει με επιτυχία τις εκπομπές της, γι’ αυτό και η χώρα βρίσκεται πλέον σε θέση να μεταλαμπαδεύσει την τεχνογνωσία της και σε άλλες αναδυόμενες ευρωπαϊκές αγορές, με μεγάλη ανάγκη για εξιδεικευμένες υπηρεσίες.

Αυτήν ακριβώς την νορβηγική τεχνογνωσία, τις καλές πρακτικές και τα διδάγματα από την σκανδιναβική εμπειρία, θέλει να μελετήσει και να μεταφέρει η ΕΔΕΥΕΠ στη χώρα μας, στο πλαίσιο σχετικού προγράμματος 18μηνής διάρκειας που χρηματοδοτεί ο μηχανισμός EEA Grants – ένα χρηματοδοτικό εργαλείο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου με συνεισφορά της Ισλανδίας, του Λιχτενστάιν και της Νορβηγίας που αποσκοπεί στην ενδυνάμωση διμερών σχέσεων μεταξύ χωρών με στόχο την ανάπτυξή τους.

Το πρόγραμμα «Επισκόπηση του μετασχηματισμού της νορβηγικής βιομηχανίας υδρογονανθράκων κατά την ενεργειακή μετάβαση και εφαρμογή του στην Ελλάδα» θα διαρκέσει ως τα τέλη Μαΐου 2024 και έχει αντικείμενο τη συνεργασία των δύο χωρών για τη διερεύνηση «πράσινων» ενεργειακών λύσεων – με έμφαση στα υπεράκτια αιολικά πάρκα και την τεχνολογία CCS.

Υλοποιείται από κοινού με τον νορβηγικό επιστημονικό οργανισμό SINTEF (The Foundation for Industrial and Technical Research), ενώ έχει και τη στήριξη της Νορβηγικής Πρεσβείας στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγράμματος αυτού, εντάσσονται οι πρόσφατες συναντήσεις της ελληνικής αντιπροσωπείας στο Bergen, αλλά και αντίστοιχη επίσκεψη που προηγήθηκε με αντικείμενο την ανταλλαγή τεχνογνωσίας για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα με τη συμμετοχή και της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ).

Τα highlights της επίσκεψης ΕΔΕΥΕΠ στο Bergen

Ένα από τα highlights της επίσκεψης και των συναντήσεων της ομάδας της ΕΔΕΥΕΠ στη Νορβηγία ήταν η συνάντηση με τον εκπρόσωπο της κοινοπραξίας που αναπτύσσει το «Northern Lights», τον Louis Camille Florent Carlier από την A/S Norske Shell.

Στο πλαίσιο των διμερών επαφών, η επιστημονική ομάδα της ΕΔΕΥΕΠ ενημερώθηκε για το νομικό, κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο της Νορβηγίας και συνομίλησε με τη νορβηγική ομάδα για διάφορα θέματα που σχετίζονται με την υλοποίηση και λειτουργία ενός έργου αυτής της έκτασης – μεταξύ άλλων ως προς το κόστος, το επιχειρηματικό μοντέλο, τεχνικές και μεθόδους.

Η ξενάγηση στα διάφορα τμήματα του τερματικού σταθμού, εσωτερικά, όσο και εξωτερικά, καθώς και η επίσκεψη στην αίθουσα επιχειρήσεων, ήταν μια από τις πιο δυνατές εμπειρίες του ταξιδιού. Τόσο για την αρτιότητα του σχεδιασμού και την εκτέλεση των επιμέρους εργασιών στην εγκατάσταση, όσο και για την ευρύτερη κατασκευή.