Εμπορικό έλλειμμα: Αλλαγές και ανάπτυξη ή μία από τα ίδια;

Παρά τη βελτίωση των τελευταίων χρόνων, η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις στο εμπορικό της ισοζύγιο. Το 2023, το εμπορικό έλλειμμα διαμορφώθηκε στα €31 δισ., σημειώνοντας μείωση κατά 20% σε σχέση με το 2022. Αυτή η θετική εξέλιξη οφείλεται κυρίως στη μείωση των εισαγωγών, οι οποίες ανήλθαν στα €82 δισ., σημειώνοντας πτώση 13,3%. Παράλληλα, όμως, οι εξαγωγές σημείωσαν και αυτές μείωση κατά 8,7%, αγγίζοντας τα €50,92 δισ.

Παρά τη φαινομενική αυτή πρόοδο, όταν αφαιρέσουμε τα πετρελαϊκά προϊόντα, η εικόνα παραμένει ανησυχητική. Οι εισαγωγές χωρίς τα προϊόντα πετρελαίου ανήλθαν σε €68,7 δισ., μειωμένες κατά 3,2%, ενώ οι εξαγωγές χωρίς πετρελαιοειδή διαμορφώθηκαν στα €42,9 δισ., σημειώνοντας ελαφρά πτώση κατά 0,4%. Το εμπορικό έλλειμμα, εκτός πετρελαϊκών προϊόντων, διαμορφώθηκε στα €25,8 δισ., σημειώνοντας μείωση 6,9%.

Αν και η μείωση του συνολικού ελλείμματος προσφέρει μια προσωρινή ανάσα στην οικονομία, η βαθύτερη δομή του προβλήματος παραμένει άλυτη. Η εξάρτηση της Ελλάδας από τις εισαγωγές παραμένει ισχυρή, ειδικά όσον αφορά τα βιομηχανικά προϊόντα, τα μηχανήματα και την τεχνολογία. Αυτή η εξάρτηση αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για αλλαγή στο αναπτυξιακό και παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Η περιορισμένη βιομηχανική παραγωγή και η χαμηλή παραγωγικότητα σημαίνουν ότι η Ελλάδα στηρίζεται υπερβολικά σε εισαγωγές προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, ενώ οι εξαγωγές της αφορούν κυρίως προϊόντα χαμηλότερης, όπως τα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα.

Για να αντιστραφεί αυτή η ανισορροπία, η χώρα χρειάζεται να ενισχύσει την παραγωγική της βάση και να στραφεί προς την ανάπτυξη τομέων που θα παράγουν υψηλή προστιθέμενη αξία. Η εξάρτηση από γεωργικά και τουριστικά έσοδα, αν και σημαντική, δεν είναι βιώσιμη για μια οικονομία που στοχεύει σε μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Οι δύο αυτοί τομείς παραμένουν ευάλωτοι σε εξωτερικές μεταβλητές, όπως οι κλιματικές αλλαγές και η παγκόσμια οικονομική αστάθεια.

Ο τουρισμός, αν και παραδοσιακά συμβάλλει σημαντικά στα έσοδα, αποδείχθηκε ευμετάβλητος στην κρίση της πανδημίας του COVID-19, ένα γεγονός που κατέδειξε την αδυναμία του κλάδου να διασφαλίζει σταθερά έσοδα.

Αυτή η εξάρτηση από λίγους και ευάλωτους τομείς καθιστά ακόμα πιο απαραίτητη την ανάγκη για αναπροσαρμογή του μοντέλου ανάπτυξης. Η Ελλάδα πρέπει να εστιάσει στη διαφοροποίηση της παραγωγής της και να ενισχύσει τη βιομηχανία, την τεχνολογία και ειδικές υπηρεσίες, επενδύοντας σε τομείς που μπορούν να φέρουν νέο όραμα και υψηλότερη προστιθέμενη αξία. Η τεχνολογική καινοτομία και η βιομηχανική ανάπτυξη θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προϊόντα και υπηρεσίες που θα είναι περισσότερο ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές, μειώνοντας παράλληλα την ανάγκη για εισαγωγές. Με αυτήν τη στροφή, η χώρα θα μπορέσει να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα και να δημιουργήσει ένα μακροπρόθεσμα βιώσιμο οικονομικό μοντέλο.

Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη έφερε μεν δημοσιονομική σταθερότητα, όμως περιόρισε τη δυνατότητα της χώρας να χρησιμοποιεί νομισματικά εργαλεία, όπως π.χ. η υποτίμηση του νομίσματος, για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα οφείλει να επενδύσει περισσότερο στη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων της και στην καινοτομία. Όμως, σε αυτούς τους τομείς ακριβώς παραμένει σχετικά πίσω, συγκριτικά με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρωζώνης.

Η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου δεν είναι απλά μια επιλογή αλλά δεδομένη ανάγκη. Οι συνέπειες και τα προβλήματα της σημερινής δομής είναι εμφανείς και επηρεάζουν τόσο το δημόσιο χρέος όσο και τη γενικότερη οικονομική πορεία της χώρας. Το εμπορικό έλλειμμα αναγκάζει σε συνεχή δανεισμό για την κάλυψη των αναγκών, περιορίζοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα επενδύσεων σε κρίσιμους τομείς όπως οι υποδομές, η εκπαίδευση και η έρευνα. Αυτοί οι τομείς είναι απαραίτητοι για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, που μπορούν να βελτιώσουν το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας,  μακροπρόθεσμα (και όχι μόνο).

Επιπλέον, η διατήρηση του υπάρχοντος παραγωγικού μοντέλου ενισχύει την ανεργία, ειδικά μεταξύ των νέων. Η χαμηλή εγχώρια παραγωγικότητα και η αδυναμία δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας έχουν οδηγήσει σε φαινόμενα όπως η “διαρροή εγκεφάλων”, με πολλούς νέους, καταρτισμένους Έλληνες να μεταναστεύουν στο εξωτερικό για να βρουν καλύτερες ευκαιρίες. Η διατήρηση αυτού του αρνητικού κύκλου υπονομεύει τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας.

Για να αντιστραφεί η πορεία αυτή, η Ελλάδα χρειάζεται να επενδύσει σε τομείς όπως η τεχνολογία, η πράσινη ενέργεια και η μεταποίηση. Η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συγκεκριμένα, μπορεί να βοηθήσει τη χώρα να μειώσει την εξάρτησή της από εισαγόμενα καύσιμα, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μεγαλύτερη ενεργειακή αυτάρκεια και σταθερότητα. Η επένδυση σε καινοτομίες και σε νέες βιομηχανικές υποδομές μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να δώσει ώθηση στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Η προσέλκυση ξένων επενδύσεων είναι εξίσου απαραίτητη για την ανάπτυξη τομέων με υψηλή προστιθέμενη αξία. Ένα πιο σταθερό και φιλικό επενδυτικό περιβάλλον, με λιγότερη γραφειοκρατία και καλύτερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση, μπορεί να προσελκύσει τις απαραίτητες επενδύσεις που θα βοηθήσουν στην αναδιάρθρωση της οικονομίας.

Η, ελαφρά αλλά αισθητή, βελτίωση του εμπορικού ελλείμματος το 2023 αποτελεί ένα θετικό σημάδι, αλλά η Ελλάδα δεν έχει τα περιθώρια να βασίζεται απλά σε προσωρινές βελτιώσεις. Για να επιτύχει μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και οικονομική σταθερότητα, η χώρα πρέπει να αλλάξει το παραγωγικό της μοντέλο, επενδύοντας σε τομείς που θα μειώσουν την εξάρτησή της από τις εισαγωγές.

Είναι ο μοναδικός ασφαλής δρόμος για την εξασφάλιση μιας βιώσιμης και ανταγωνιστικής οικονομίας.

Πέτρος Λάζοςpetros.lazos@capital.gr

ΣΑΣ ΑΡΕΣΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ;

★
★
★
★
★