Ένας γενναίος, νέος ηλεκτρικός κόσμος

Είναι αναπόφευκτο αυτή την εποχή, για όποιον δραστηριοποιείται στον χώρο, να αναλογιστεί τι συνέβη τι χρονιά που πέρασε και να προσπαθήσει να προβλέψει τι επιφυλάσσει το μέλλον για την αγορά μας. Συνήθως κοιτάει κανείς πίσω στις εκτιμήσεις που είχε κάνει τα προηγούμενα χρόνια και τις πιο πολλές φορές καταλήγει με ένα ελαφρό μειδίαμα. Συνεχίζει όμως κάθε χρόνο να προσπαθεί. Με την παραπάνω επιφύλαξη θα παραθέσουμε τις σκέψεις μας για το μέλλον που έρχεται.

Συνήθως κοιτάει κανείς πίσω στις εκτιμήσεις που είχε κάνει τα προηγούμενα χρόνια και τις πιο πολλές φορές καταλήγει με ένα ελαφρό μειδίαμα. Συνεχίζει όμως κάθε χρόνο να προσπαθεί.

Με την παραπάνω επιφύλαξη θα παραθέσουμε τις σκέψεις μας για το μέλλον που έρχεται.

Το 2024 για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας μοιάζει σαν μία χρονιά μετάβασης. Παρότι δεν έλλειψαν οι διακυμάνσεις τιμών και τα έντονα γεωπολιτικά γεγονότα, και παρότι τα θέματα που δημιούργησαν τις κρίσεις το προηγούμενων ετών δεν επιλύθηκαν, έμοιαζαν όλοι (αγορές, κυβερνήσεις, καταναλωτές) πιο προετοιμασμένοι.

Ο περιορισμός των ακραίων διακυμάνσεων και η σταδιακή απομάκρυνση των έκτακτων μέτρων και των στρεβλώσεων που είχαν εισαχθεί, έδωσε την δυνατότητα να γίνουν πιο διακριτές κάποιες μεταβολές που μοιάζουν ότι θα καθορίσουν την πορεία των αγορών τα επόμενα χρόνια.

Συνοπτικά θα μπορούσε κανείς να παραθέσει τα εξής:

Την συνεχή είσοδο ΑΠΕ στα Ευρωπαϊκά Ηλεκτρικά Συστήματα, η οποία επιταχύνθηκε σαν συνέπεια τις κρίσης και δείχνει να εντείνει την κατάρρευση των τιμών κατά τις περιόδους χαμηλού φορτίου

Τη μεγάλη μεταβλητότητα και οι βίαιες αυξήσεις τιμών κατά τις βραδινές ώρες υψηλής ζήτησης, όταν η παραγωγή των ΑΠΕ μειώνεται

Την αλλαγή των ισορροπιών στις Ευρωπαϊκές αγορές, καθώς η απόσυρση των πυρηνικών και ανθρακικών μονάδων παραγωγής στην Γερμανία, κατέστησε την χώρα με την μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη πιο εξαρτημένο από την παραγωγή των ΑΠΕ, και επηρέασε τις ροές όλων των γειτονικών της χωρών

Παρόμοια επίπτωση (αλλά όχι μόνιμη) θα έχει και η σημαντική καταστροφή ενεργειακών υποδομών στην Ουκρανία, η οποία μπορεί να την καταστήσει εισαγωγική για αρκετά χρόνια

Την σύζευξη (coupling) των περισσότερων χωρών της Ευρώπης μεταξύ τους, η οποία αύξησε την ταχύτητα μετάδοσης σημάτων αγοράς, αλλά έκανε και πιο δύσκολή την πρόβλεψη των επιπτώσεών τους, καθώς ο μηχανισμός διάχυσης (flow based mechanism) που επικρατεί μπορεί σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο να παραγάγει μη αναμενόμενα αποτελέσματα.

Αρχίζουν τέλος να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια αλλαγής της συμπεριφοράς της κατανάλωσης. Ενώ δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο αν οι υψηλές προσδοκίες αύξησης της ζήτησης θα δικαιωθούν (καθώς η Ευρωπαϊκή οικονομική δυσπραγία των τελευταίων ετών έχει θολώσει το τοπίο), φαίνεται πως σημαντικά τμήματα της κατανάλωσης γίνονται σταδιακά πιο ευέλικτα και θα αντιδρούν πιο άμεσα στα σήματα της αγοράς.

Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω δημιουργεί ένα πλαίσιο πολύ διαφορετικό από αυτό που έχουμε συνηθίσει να αντιμετωπίζουμε.

Σαν αποτέλεσμα θα μπορούσαμε να κάνουμε τις παρακάτω προβλέψεις:

Το πρόβλημα διαχείρισης των υψηλών τιμών των τελευταίων ετών (πρόβλημα των καταναλωτών) πιθανώς θα αντιστραφεί και θα γίνει πρόβλημα διαχείρισης χαμηλών τιμών που θα πλήξει τους παραγωγούς και κατά συνέπεια και τις τράπεζες που τους χρηματοδοτούν.

Οι σημαντικές διακυμάνσεις στις τιμές εντός της ίδιας ημέρας θα παραμείνουν και θα ενταθούν, μέχρι να μπορέσουν οι μπαταρίες σταδιακά να τις περιορίσουν. Οι μονάδες με περιορισμένο χρόνο λειτουργίας θα επιδιώκουν όλο και περισσότερο να καλύψουν την απώλεια εσόδων μέσα από τις λίγες ώρες λειτουργίας τους, καθώς και μέσα από υπηρεσίες ευελιξίας και εξισορρόπησης.

Σαν αποτέλεσμα του παραπάνω θα μπορούσε κανείς να αναμένει την αύξηση της μεταβλητότητας στις βραχυχρόνιες αγορές -προημερήσιες (day-ahead), ενδοημερήσιες (intraday) και εξισορρόπησης (balancing) – με την εμφάνιση ακραίων τιμών να γίνεται όλο και συχνότερη.
Τέτοια φαινόμενα γίνονται ήδη ορατά, ενώ και η επερχόμενη πιο ενεργή συμμετοχή της κατανάλωσης θα περιπλέξει περαιτέρω την κατάσταση.

Η άμεση μετάδοση των σημάτων, μέσω ενός δύσκολα προβλέψιμου μηχανισμού διάχυσης, σε όλες τις Ευρωπαϊκές αγορές, θα κάνει σχεδόν αδύνατη την διαφοροποίηση (diversification) μέσω αγορών και θα καταστίσει όλα τα συστήματα ευάλωτα σε βίαιες μεταβολές, κυρίως σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.

Η παρατηρούμενη αλλαγή των παραδοσιακών χαρακτηριστικών των Ευρωπαϊκών Ηλεκτρικών Συστημάτων σε συνδυασμό με τις σημαντικές μετεωρολογικές μεταβολές που παρατηρούνται, θα καταστήσει μη αποτελεσματικά τα μοντέλα πρόβλεψης που βασίζονται σε αξιολόγηση μοτίβων του παρελθόντος. Θα βρεθούμε, αν δεν βρισκόμαστε ήδη, σε αχαρτογράφητα νερά.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα πρέπει όλοι οι stakeholders να προσπαθήσουν να διαχειριστούν την πραγματικότητα που έρχεται.

Οι παραγωγοί να εξασφαλίσουν τα απαιτούμενα έσοδα από μια αγορά που θα προσφέρει όλο και λιγότερα, προσπαθώντας 24 ώρες το 24-ωρο να εκμεταλλευτούν όποιες ευκαιρίες παρουσιάζονται.

Οι καταναλωτές να μπορέσουν να εκμεταλλευτούν το περιβάλλον χαμηλών τιμών, χωρίς να πέσουν θύματα της έντονης μεταβλητότητας.

Οι αρχές να βοηθήσουν την διάχυση χαμηλών τιμών στους καταναλωτές, εξασφαλίζοντας όμως ταυτόχρονα την διατήρηση της απαραίτητης ισχύος των θερμικών μονάδων και την αποφυγή μαζικής αποτυχίας ενεργειακών επενδύσεων (σ.σ. δεν γνωρίζουμε την απάντηση σε αυτόν τον γρίφο).

Στο τελευταίο σημείο, λόγο θα έχουν και τα τραπεζικά ιδρύματα που έχουν χρηματοδοτήσει τις ανωτέρω επενδύσεις.

Τέλος όλοι οι stakeholders θα έρχονται αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις του συζευγμένου νέου κόσμου, στον οποίο θα πρέπει να αποδεχθούμε την κοινή Ευρωπαϊκή μας μοίρα.

Είναι σχεδόν δεδομένο πως η πρώτη προσπάθεια όλων, μπροστά στις αλλαγές που έρχονται, θα είναι να περιορίσουν την έκθεσή τους στους κινδύνους που προδιαγράφονται μεταφέροντας την στους άλλους.

Οι δε κυβερνήσεις θα προσπαθήσουν να συνεχίσουν να παρεμβαίνουν προσπαθώντας να δώσουν υποστήριξη στην μία ή στην άλλη πλευρά, ανάλογα με την συγκυρία και την όποια κατανόησή τους στα θέματα.

Η πολυπλοκότητα και η ταχύτητα των αλλαγών που έρχονται θα καταστήσει μάλλον μάταιες τέτοιες προσπάθειες και θα οδηγήσει στην καλύτερη περίπτωση σε βραχυπρόθεσμα οφέλη.

Είναι κατά την γνώμη μας πιο χρήσιμο, αφού αποδεχθούμε την νέα πραγματικότητα, να προσπαθήσουμε να χτίσουμε τις δεξιότητες που χρειάζονται, να κατευθύνουμε το δυναμικό μας και να μεταβάλλουμε τις δραστηριότητές μας προς την κατεύθυνση που θα μας κάνει πιο έτοιμους να αντιμετωπίσουμε τις παραπάνω προκλήσεις.

Οργανισμοί ευέλικτοι, με κατάλληλες υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό ώστε να αντιμετωπίσουν μια πολύ υψηλή και ολοένα και αυξανόμενη πολυπλοκότητα είναι ο μόνος δρόμος μπροστά αν θέλουμε να γίνουμε ενεργά μέλη αυτού του…γενναίου νέου ηλεκτρικού κόσμου.

Ο κ. Ηρόδοτος Αντωνόπουλος είναι πρόεδρος του ΕΣΕΠΗΕ