Φυσικό αέριο: Αντίβαρο για την ΕΕ η Ελλάδα στα ρωσικά παιχνίδια – O ρόλος των «οχυρών» Αλεξανδρούπολης, Ρεβυθούσας

Η λήξη της συμφωνίας Ρωσίας – Ουκρανίας για το φυσικό αέριο, οι επιπτώσεις στην Ευρώπη, οι ελληνικοί «αερόσακοι» και οι αποθήκες που αδειάζουν

​

Το 2024 μας αποχαιρετά σε λίγες μέρες, κληροδοτώντας ωστόσο στο 2025 μία ελεγχόμενη, τουλάχιστον για την ώρα, ενεργειακή αναταραχή με την Ελλάδα στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής άμυνας.

Στις 31 Δεκεμβρίου λήγει η συμφωνία διαμετακόμισης αερίου που είχε υπογράψει η ρωσική Gazprom με την ουκρανική Naftogaz στα τέλη του 2019 και ίσχυε για πέντε χρόνια. Η συμφωνία αυτή, όπως αναφέρουν οι δύο πλευρές δεν θα ανανεωθεί εξαιτίας της εξελισσόμενης πολεμικής σύγκρουσης. Βάσει της εν λόγω συμφωνίας, στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας θα κατευθύνονταν 65 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) το 2020 και 40 δισ. bcm κάθε χρόνο από το 2021 έως το 2024.

Σύμφωνα με το Reuters, οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας είναι περιορισμένες. Η Ρωσία έστειλε περίπου 15 δισ. bcm μέσω της Ουκρανίας το 2023, μόλις το 8% της μέγιστης ροής ρωσικού φυσικού αερίου που είχε σταλεί προς την Ευρώπη το 2018-19. Στην κορύφωσή του, προ του πολέμου στην Ουκρανία, το μερίδιο του ρωσικού αερίου στην Ευρώπη ανερχόταν κοντά στο 40%.

Η διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της ΕΕ, η αύξηση των εισαγωγών LNG (υγροποιημένο αέριο) και η σταδιακή μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο (αν και υπάρχει δρόμος ακόμα που πρέπει να διανυθεί), θωρακίζουν τα κράτη από την παύση των ροών μέσω Ουκρανίας.

Μετά την ρωσική εισβολή στη Ουκρανία, η Ευρώπη στράφηκε κυρίως σε Νορβηγία, ΗΠΑ και Κατάρ για να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες. Ζητήματα από την παύση των ροών μέσω Ουκρανίας θα αντιμετωπίσουν κυρίως Αυστρία, Τσεχία, Ουγγαρία, Σλοβακία αλλά εκτιμάται πως θα βρεθούν εναλλακτικές διαδρομές.

Ασπίδα η Ελλάδα

Οι πλωτοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU Αλεξανδρούπολης και Ρεβυθούσας) θωρακίζουν την ανθεκτικότητα των ευρωπαϊκών υποδομών, παρέχουν την ευχέρεια για διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών εφοδιασμού, επιτρέποντας παράλληλα στην Κομισιόν να σχεδιάσει με άνεση την στρατηγική της.

Οι εξαγωγές LNG της Ελλάδας αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά τα επόμενα χρόνια, χάρη στην αναβάθμιση και την επέκταση των υποδομών φυσικού αερίου στη χώρα μέσα από έργα όπως ο αγωγός Καρπερή – Κομοτηνή, καθώς και οι Σταθμοί Συμπίεσης σε Αμπέλια, Κομοτηνή και Νέα Μεσημβρία (booster compression station), τα οποία θα ενισχύσουν περαιτέρω την εξαγωγική ικανότητα προς τις διεθνείς αγορές.

Βάσει πρόσφατης έκθεσης της Κομισιόν, «η Δια-Βαλκανική διαδρομή μπορεί να μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Ρουμανία προς τον Βορρά, τροφοδοτώντας τη Νότια και Κεντρική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, μέσω των υφιστάμενων σημείων διασύνδεσης υποδομών μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας, Μολδαβίας, Ουκρανίας και Σλοβακίας».

Ταυτόχρονα, πληθαίνουν οι ενδείξεις που αποτυπώνουν τις δυσκολίες της απεξάρτησης της ελληνικής αγοράς από το ρωσικό αέριο. Στο πλαίσιο αυτό, υψηλότερες τιμές στον ηλεκτρισμό και στο φυσικό αέριο χαρακτηρίζουν το ενεργειακό καταναλωτικό προφίλ της χώρας για τον μήνα, σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, βάσει ανάλυσης του ΙΕΝΕ.

Το 41% δείχνει τα εμπόδια στον δρόμο της απεξάρτησης

Οι συνολικές εισαγωγές φυσικού αερίου της Ελλάδας για το Νοέμβριο ανήλθαν σε 7.0 TWh, αυξημένες κατά 46% σε μηνιαία βάση και κατά 62% σε σύγκριση με τον Νοέμβριο του προηγούμενου έτους. Η συνεισφορά των εισαγωγών LNG (υγροποιημένο αέριο), μέσω των δύο πλέον σημείων εισόδου της χώρας (Αγία Τριάδα και Αμφιτρίτη), διαμορφώθηκε στο 45% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου τον περασμένο Νοέμβριο, με το υπόλοιπο 41% από την πύλη του Σιδηροκάστρου (προερχόμενο από την Ρωσία) και το 14% από την Νέα Μεσημβρία (προερχόμενο από το Αζερμπαϊτζάν).

Το ρωσικό αέριο πέθανε, ζήτω το ρωσικό αέριο…

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, σε ιστορικά υψηλά έφθασαν φέτος οι ρωσικές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου στην ΕΕ, παρά την προσπάθεια του μπλοκ να μηδενίσει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο από τη Ρωσία.

Σύμφωνα με τον πάροχο δεδομένων εμπορευμάτων Kpler, η Ευρώπη εισήγαγε ρεκόρ 16,5 εκατ. τόνων ρωσικού LNG στα μέσα Δεκεμβρίου, από 15,18 εκατ. τόνους το περασμένο έτος. Το ποσό είναι επίσης υψηλότερο από το τελευταίο ρεκόρ των 15,21 εκατ. τόνων που εισήχθησαν το 2022.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η ΕΕ έθεσε στόχο να σταματήσει τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων έως το 2027 , αλλά οι αποστολές LNG που φτάνουν στα ευρωπαϊκά λιμάνια συνέχισαν να αυξάνονται.

Η Ευρώπη εισήγαγε προηγουμένως περίπου τα δύο πέμπτα του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου γινόταν μέσω αγωγών.

Τώρα, οι συνολικές εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου φυσικού αερίου από αγωγούς, αντιπροσωπεύουν μόνο περίπου το 16% των προμηθειών φυσικού αερίου της ΕΕ.

Αδειάζουν οι αποθήκες

Την ίδια ώρα όμως με τον ταχύτερο ρυθμό από την ενεργειακή κρίση, αδειάζουν οι αποθήκες φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ασκώντας ανοδικές πιέσεις και στις τιμές.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Gas Infrastructure Europe, ο όγκος του φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αποθήκες έχει μειωθεί περίπου 19% από τα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν και τελειώνει η περίοδος αναπλήρωσης στις αγορές φυσικού αερίου. Έτσι τα επίπεδα αποθήκευσης βρίσκονται στο 75%, οριακά πάνω από το μέσο όρο των προηγούμενων 10 ετών.

Η τελευταία φορά που οι αποθήκες άδειασαν τόσο γρήγορα ήταν το 2021, όταν η Ρωσία άρχισε να μειώνει τις προμήθειες στους αγωγούς. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ είναι πεπεισμένοι ότι το μπλοκ δεν χρειάζεται ρωσικά καύσιμα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα αποδεχτεί υψηλότερες τιμές για να αγοράσει φυσικό αέριο από αλλού.