Η πτήση του κομήτη και η ουρά του

Ο Στέφανος Κασσελάκης «επέπεσε» αιφνίδια στην πολιτική σκηνή. Η αποπομπή του από τον ΣΥΡΙΖΑ τον άφησε με νέο κόμμα και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Θα σβήσει η λάμψη του; Ή ετοιμάζεται να βρεθεί σε ρόλο ρυθμιστή;

​

Οι αντίπαλοί του, φανατικοί συνήθως, μιλούν για φούσκα, πομφόλυγα ή, πιο ποιητικά, αδειανό πουκάμισο. Οι υποστηρικτές του, εξίσου φανατικοί, μιλούν για θρυαλλίδα, καταλύτη ή, πιο υπερβολικά, για από μηχανής θεό.

Πολιτικοί επιστήμονες κάνουν λόγο για κομήτη και ανεμοστρόβιλο, προσπαθώντας να συμπυκνώσουν τα χαρακτηριστικά του αιφνιδιασμού, της ταχύτητας, της δύναμης και της έντασης σε σύντομη χρονική διάρκεια. Αστραπή ή μετεωρίτης είναι μια εναλλακτική περιγραφή που συνδέεται επίσης με μετεωρολογικά φαινόμενα και ουράνια σώματα.

Η φωτογράφος Ολυμπία Κρασαγάκη είναι διεθνώς καταξιωμένη και έχει απαθανατίσει πολλούς σταρ σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης. Μέσα από τον δικό της φακό βλέπει τον Στέφανο Κασσελάκη ως έναν «από τους ανθρώπους που όταν μπαίνουν σε έναν χώρο δεν περνάει απαρατήρητος. Είναι η αύρα του; Είναι το ανάστημά του; Είναι το πλατύ, φωτεινό χαμόγελο; Είναι όλα μαζί! Θα μπορούσε να είναι βγαλμένος από διαφήμιση. Θα μπορούσε να είναι ένας σταρ του κινηματογράφου».

Ομως δεν διάλεξε το σινεμά, αλλά τον ΣΥΡΙΖΑ, όπου οι κανόνες είναι εντελώς διαφορετικοί και καθόλου πρόσφοροι για νέους, ωραίους και φιλόδοξους χωρίς κομματικά ένσημα και μαρξιστική παιδεία.

«Το πιθανότερο είναι ότι θα είναι ένα κόμμα-κομήτης. Θα ζήσει λίγα χρόνια και μετά θα διαλυθεί. Δεν είναι λίγα τα προσωποπαγή κόμματα που αν και κατάφεραν να χτίσουν υποτυπωδώς δομές και να αποκτήσουν στελέχη και ψηφοφόρους, διαλύθηκαν ή απλώς αποσύρθηκαν στην πορεία».

Η Αγγελική Γαζή, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο (τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ), συνεχίζει την ίδια σκέψη στην επιστημονική της διάσταση: «Ο Στ. Κασσελάκης εισήγαγε σε μεγάλο βαθμό και στη χώρα μας αυτό που στη θεωρία ονομάζεται celebrity politics (πολιτική της διασημότητας). Αφορά την υιοθέτηση στοιχείων της διασημότητας στην πολιτική επικοινωνία των υποψηφίων με στόχο την κατάκτηση της λατρείας και της υποστήριξης του εκλογικού κοινού, με τον τρόπο που το κοινό υποστηρίζει μια διασημότητα».

Με σημαία του την αδιαμεσολάβητη σχέση με τους «κάτω» και ερωτική διάθεση απέναντί τους («δεν θα σας προδώσω ποτέ»), με αδιαμφισβήτητο ταλέντο στην ψηφιακή επικοινωνία, τηλεοπτική λάμψη και τη ζωή του προς μιντιακή κατανάλωση (ο Τάιλερ, η Φάρλι, οι Σπέτσες κ.λπ.) κατέκτησε πολύ γρήγορα την απόλυτη αναγνωρισιμότητα. Δεν είναι λίγο για έναν πρωτοεμφανιζόμενο πολιτικό, δεν είναι πολύ για έναν ηγέτη που υποσχέθηκε «να νικήσει τον Μητσοτάκη».

Ο πολιτικός επιστήμονας Γιώργος Παπούλιας, διευθυντής του Ινστιτούτου για τη Σοσιαλδημοκρατία – In Social, θα τον παρομοίαζε με ένα αστροφυσικό φαινόμενο στο ελληνικό πολιτικό σύστημα: «Αρχισε να αχνοφαίνεται η λάμψη του ως ένα γυαλιστερό βιογραφικό από τις ΗΠΑ για το ψηφοδέλτιο Επικρατείας, κορυφώθηκε σιγά σιγά ως μια υποψηφιότητα που εξυπηρετούσε τη μια πλευρά, από μια ακραία και δομική όπως αποδείχθηκε εσωτερική πολιτική διένεξη στον ΣΥΡΙΖΑ, και κατόπιν συνέχισε να φωτοβολεί η “ουρά του” ως φαινόμενο εναλλακτικού πολιτικού αρχηγού και κοσμικού τηλεοπτικού αστέρα».

Το ερώτημα που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι αν το κόμμα που δημιούργησε, το Κίνημα Δημοκρατίας, θα έχει μέλλον. Γιατί αν έχει μέλλον, μπορεί να παίξει ρόλο σε μετεκλογικές προσπάθειες σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας ή να υποδεχθεί ελεγχόμενη αντισυστημική ψήφο ανακόπτοντας την ενίσχυση των άκρων. Αν δεν έχει, ο Στ. Κασσελάκης θα διαπρέψει σίγουρα στον ιδιωτικό τομέα, εφόσον αποφασίσει να μείνει στη χώρα μας και να αλλάξει πεδίο εκτόνωσης της ενέργειάς του.

Η επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο ΕΚΠΑ Λαμπρινή Ρόρη είναι αρκετά επιφυλακτική για την προοπτική του: «Η παρουσία του Στέφανου Κασσελάκη στην πολιτική είναι βραχύβια και δεν μπορούμε ποτέ να αποκλείσουμε ότι κάποιος μπορεί να μαθαίνει από τα λάθη του και να αλλάξει. Βέβαια, στην περίπτωσή του, τα λάθη είναι πολλά και πυκνά σε μικρό χρονικό διάστημα».

Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης, αναπληρωτής καθηγητής στο ΠΑΜΑΚ, είναι ακόμη περισσότερο συγκρατημένος. «Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ του καλοκαιριού του 2023, όταν αναδύθηκε το αστέρι του Στέφανου Κασσελάκη, και του φθινοπώρου του 2024, όταν το αστέρι θάμπωσε. Πέρυσι οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ –και ευρύτερα οι ψηφοφόροι που προσδιορίζονταν ως «αντι-μητσοτακικοί» ή «αντι-δεξιοί»– αναζητούσαν απελπισμένα το πρόσωπο που θα τους έφερνε την εκλογική νίκη, έναν νέο Αλέξη Τσίπρα. Το έβλεπαν ως εφικτό, λόγω της χρονικής εγγύτητας με τη στιγμή στην οποία το είχαν καταφέρει στο παρελθόν και της ευκολίας με την οποία το είχαν πετύχει. Μετά τη διάψευση των ευρωεκλογών, η συνθήκη ήταν διαφορετική. Απαιτούσε οργανωτική ανασύνταξη δυνάμεων, αποσαφήνιση θέσεων, συνεργατική διάθεση έναντι άλλων κομμάτων. Απαιτούσε υπομονή και όχι παρόρμηση. Ο Στέφανος Κασσελάκης δεν ταίριαζε στο νέο ζητούμενο».

Ηρθε για να μείνει ή απλώς περνάει και σηκώνει σκόνη, μέχρι να φύγει; Δύσκολες οι απαντήσεις όταν πρόκειται για ένα πρόσωπο τόσο απρόβλεπτο, ανοίκειο και ξένο προς τις ελληνικές πολιτικές παραδόσεις.

Ο Γιώργος Παπούλιας πιστεύει ότι η εντυπωσιακή είσοδος του Στ. Κασσελάκη στην πολιτική ζωή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συγκυρία: «Σε μια εποχή που διψούσε για κάτι εντυπωσιακό το εγχώριο περιβάλλον πολιτικής, επικοινωνίας και ΜΜΕ και ταυτόχρονα το κόμμα του για μια ηγετική διέξοδο. Παρουσίασε βέβαια την αντίστοιχη βραχύτητα ως φαινόμενο, κανείς όμως θεωρώ δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια την οριστική του εξαφάνιση ή την περιοδικότητά του. Οπως συμβαίνει με αρκετούς κομήτες και αστεροειδείς…».

Επένδυση και ταχεία απόδοση

Υπάρχουν διαφορετικές αναγνώσεις της σύντομης πολιτικής σταδιοδρομίας του μέχρι τώρα. Αν, για παράδειγμα, δει κανείς τον Κασσελάκη σαν έναν επιχειρηματία που αποφάσισε να επενδύσει στην ελληνική πολιτική ζωή, το γεγονός ότι έπειτα από μόλις έναν χρόνο είναι αρχηγός κόμματος που στις δημοσκοπήσεις καταγράφεται από 3% έως 5%, με πέντε βουλευτές μαζί του και άλλους στον προθάλαμο, τότε το συμπέρασμα είναι ότι καλά τα κατάφερε. Αν, αντίθετα, προτάξει κανείς την πανηγυρική εκλογή του στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ που κατέληξε σε θορυβώδη αποπομπή, τότε θα καταλήξει ότι εκτινάχθηκε και έπεσε πολύ γρήγορα.

H Λαμπρινή Ρόρη αναγνωρίζει ότι «αναμφίβολα διαθέτει επικοινωνιακά χαρίσματα, έχει επιμονή και υπέρμετρη φιλοδοξία». Ωστόσο, σημειώνει, «το νέο κόμμα του, εάν δεν είναι θνησιγενές, το πιθανότερο είναι ότι θα είναι ένα κόμμα-κομήτης. Θα ζήσει λίγα χρόνια και μετά θα διαλυθεί. Δεν είναι λίγα τα προσωποπαγή κόμματα που αν και κατάφεραν να χτίσουν υποτυπωδώς δομές και να αποκτήσουν στελέχη και ψηφοφόρους, διαλύθηκαν ή απλώς αποσύρθηκαν στην πορεία».

Το βέβαιο είναι ότι δύσκολα μπορεί κανείς να υποθέσει τις επόμενες κινήσεις του και τη μεσοπρόθεσμη στρατηγική του. Ποιος περίμενε, για παράδειγμα, ότι ύστερα από την παρουσίαση του νέου κόμματος θα έφευγε αμέσως για τις ΗΠΑ με τον σύζυγό του, αφήνοντας σε αμηχανία ακόμη και συνεργάτες του.

Η Αγγελική Γαζή, με γνωστικό αντικείμενο την «Ψυχολογία των ΜΜΕ», εξηγεί την επικοινωνιακή κουλτούρα του ομογενούς που δεν είχε καμία σχέση με την πολιτική μέχρι που μπήκε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ με εισήγηση Πολάκη και απόφαση Τσίπρα: «Χρησιμοποιήθηκαν μη παραδοσιακές πλατφόρμες για την επικοινωνία (έμφαση στο TikTok), υιοθέτηση μεθόδων προώθησης από ειδικούς στο πολιτικό μάρκετινγκ της διασημότητας και υιοθέτηση στοιχείων της ποπ κουλτούρας. Ο Στ. Κασσελάκης πολιτεύτηκε σε πλαίσιο “πολιτοενημέρωσης”, δηλαδή ανελίχθηκε βασιζόμενος στην εξωτερική του εμφάνιση και στον έλεγχο που άσκησε στα Μέσα που χρησιμοποίησε για την προβολή του». Και συνεχίζει: «Ο Στ. Κασσελάκης σκηνοθετούσε “παραστάσεις” στις οποίες εμφανιζόταν ως πολιτικός outsider, με σύντροφο άνδρα, χωρίς τον ξύλινο λόγο και (στην αρχή τουλάχιστον) χωρίς τον οπορτουνισμό των επαγγελματιών πολιτικών. Ηταν ήδη πλούσιος και υιοθετώντας τα στοιχεία της διασημότητας στη δημόσια πολιτική του εικόνα νομιμοποίησε την παραβίαση ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια προσωπικότητά του. Ηταν ένας από το κοινό του».

Η τέχνη της αβίαστης πόζας

Οσοι τον έχουν γνωρίσει προσωπικά, το βεβαιώνουν. Κάνει εντύπωση με την πρώτη ματιά. Τα αιτήματα που δέχεται για μια σέλφι μαζί του, ειδικά από νέους και γυναίκες, είναι αμέτρητα. Είτε βρίσκεται κοντά σε πλημμυροπαθείς στη Θεσσαλία είτε σε νυχτερινό κέντρο ψυχαγωγίας, μοιράζει και δέχεται, ασταμάτητα, αγκαλιές και φιλιά.

Η Ολυμπία Κρασαγάκη θυμάται τη συνάντησή τους: «Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι η αμεσότητά του, σε κοιτάζει στα μάτια και σου μιλάει σαν να σε γνωρίζει καιρό. Ηταν άνετος στο να ποζάρει στον φακό χωρίς να θέλει να τσεκάρει το αποτέλεσμα ή να σου επισημάνει ποιο είναι το καλό του προφίλ. Εχει τη σιγουριά της ομορφιάς του».

Η ομορφιά είναι, σίγουρα, μεγάλο πλεονέκτημα για όλους και σε όλα. Ομως είναι αμφίβολο αν αρκεί, όταν πρόκειται για πολιτική ηγεσία, εφόσον δεν συνδυάζεται με άλλα χαρακτηριστικά. Η Λαμπρινή Ρόρη εξηγεί: «Τα κόμματα για να έχουν ζωή είθισται να έχουν ιστορικές ρίζες –ακόμη και εάν προκύπτουν από διασπάσεις–, να πατούν πάνω σε παλιές ή νέες διαιρετικές τομές, να έχουν ιδεολογικές καταβολές και κοινωνικές αναφορές. Η προσωποποιημένη επικοινωνία, η ψηφιακή διάρθρωση, η αδιαμεσολάβητη σχέση, έχουν πεπερασμένη απόδοση».

Ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου (Πάντειο) Ξενοφών Κοντιάδης στο βιβλίο του «Το φαινόμενο Κασσελάκη. Το μεσσιανικό προσωπείο της μεταδημοκρατίας» θεωρεί την περίπτωσή του μοναδική σε παγκόσμιο επίπεδο: πρόκειται για την «πιο προχωρημένη (μέχρι στιγμής) και εντυπωσιακή εκδήλωση της μεταδημοκρατίας και της μεταπολιτικής σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Αν και μπορούν να εντοπιστούν ορισμένα κοινά στοιχεία με τη μετεωρική, απροσδόκητη εκτίναξη προσώπων όπως ο Μπερλουσκόνι, ο Τραμπ, ο Μακρόν ή η Σλέιν, ωστόσο ο Στέφανος Κασσελάκης διεκδικεί τα πρωτεία ως προς τον χρόνο που απαιτήθηκε για να αναρριχηθεί στην κεντρική πολιτική σκηνή, τον τρόπο, χωρίς δηλαδή να “λερώσει τα χέρια του” σε ντιμπέιτ και πολιτικές επιχειρηματολογίες, καθώς και τον χώρο στον οποίο διείσδυσε, δηλαδή ένα κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, ενδεχομένως εκφυλισμένο και παρηκμασμένο, αλλά με ένα μεγάλο ιστορικό και ιδεολογικό φορτίο. Το “φαινόμενο Κασσελάκη” αποτελεί πλέον ένα πρότυπο για τους επίδοξους Μεσσίες της μεταδημοκρατίας».

Συνομιλητές του Στ. Κασσελάκη δηλώνουν έκπληκτοι με την αυτοπεποίθηση, την ορμητικότητα και την ανθεκτικότητά του. Επισημαίνουν ότι αποφασίζει πολλές φορές με το ένστικτό του, αναγνωρίζουν ότι έχει συναισθηματική ευφυΐα, ισχυρή ψυχολογική σκέψη και πρωτογενή γοητεία που τον κάνουν ερωτεύσιμο από γυναίκες και άνδρες. Ξέρουν ότι αυτού του είδους ο θαυμασμός δεν φέρνει, απαραίτητα, ψήφους, όμως δεν παραγνωρίζουν ότι διευκολύνει την επιτυχία, αν όχι στις εκλογές, οπωσδήποτε στο θέαμα – ιδανικά, για τον ίδιο, και στα δύο.

​