Κληρονομιά με χρέη: Πώς να προστατευθείτε από απρόοπτες παγίδες στις πιεστικές προθεσμίες

Για να μην βρεθείτε προ απροόπτου χρωστώντας υπέρογκα ποσά για χρέη αποβιώσαντος συγγενή, χρειάζεται μεγάλη προσοχή και γρήγορες αποφάσεις.

Το να κληρονομήσει κανείς χρέη δεν είναι πλέον καθόλου απίθανο σενάριο. Όσο το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται, τόσο πιθανότερο είναι κάποιος αποβιώσας συγγενής να χρωστάει σε τράπεζες και δημόσιο, πολλές φορές μάλιστα σε ποσό που υπερβαίνει την αξία της περιουσίας του.

Το θέμα είναι ότι ο νόμος, επειδή στοχεύει στην άμεση διευθέτηση των κληρονομικών σχέσεων, ορίζει τη σιωπηρή αποδοχή της κληρονομιάς. Με λίγα λόγια, αν ο κληρονόμος δεν κάνει τίποτα, θα βρεθεί να έχει κληρονομήσει χρέη, για τα οποία θα ευθύνεται και με την προσωπική του περιουσία.

Λύσεις, φυσικά, υπάρχουν για να μη συμβεί αυτό. Όμως, απαιτούν επαγρύπνηση και στρατηγική επιλογή των κατάλληλων κινήσεων.

Αποδοχή κληρονομίας: Ποιες οι προθεσμίες και πότε ξεκινούν

Ο κληρονόμος έχει 4 μήνες από τη στιγμή που έμαθε ότι είναι κληρονόμος, για να αποποιηθεί την κληρονομία. Αυτή η προθεσμία μπορεί να παραταθεί σε ένα έτος, αν ο θανών ή ο κληρονόμος του ήταν κάτοικοι εξωτερικού κατά τη στιγμή του θανάτου (ο πρώτος) και της γνώσης της κληρονομίας (ο δεύτερος).

Το κλειδί εδώ είναι η έννοια της γνώσης της κληρονομίας. Δηλαδή η προθεσμία αποποίησης δεν ξεκινάει για όλους από τη στιγμή του θανάτου. Για την πρώτη τάξη κληρονόμων (παιδιά και σύζυγος), η επαγωγή της κληρονομίας γίνεται με τον θάνατο του κληρονομούμενου.

Όμως, αν αυτοί αποποιηθούν την κληρονομία, τότε κληρονόμοι γίνονται οι συγγενείς δεύτερης τάξης (γονείς και αδέρφια). Οπότε, για αυτούς η προθεσμία ξεκινάει από όταν έμαθαν την αποποίηση των πρώτων συγγενών. Η ίδια λογική ισχύει και στους επόμενους συγγενείς, δηλαδή θείοι, ξαδέρφια κ.ο.κ.

Όταν υπάρχει διαθήκη, η γνώση της επαγωγής της κληρονομίας ισχύει με τη δημοσίευση της διαθήκης.

Στην πράξη, οι προθεσμίες υπολογίζονται με βάση τα συγκεκριμένα γεγονότα, καθώς η γνώση του κληρονόμου είναι κάτι δύσκολο να αποδειχτεί. Δηλαδή, για παιδιά και σύζυγο η προθεσμία ξεκινάει με τον θάνατο του κληρονομούμενου, ενώ για τους επόμενους συγγενείς με την αποποίηση της κληρονομίας από τους προηγούμενους.

Να τονίσουμε  εδώ ότι η μη αποποίηση σημαίνει σιωπηρή αποδοχή. Επομένως, δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο να βρεθεί μακρινός συγγενής να κληρονομεί χρέη, επειδή δεν γνώριζε ότι οι προηγούμενοι συγγενείς αποποιήθηκαν την κληρονομία.

Όπως θα δούμε παρακάτω, υπάρχει λύση και για αυτό.

Πώς γίνεται η αποποίηση της κληρονομίας;

Στις προθεσμίες που προαναφέρθηκαν, θα πρέπει ο κληρονόμος να καταθέσει αίτηση στο Πρωτοδικείο (πρώην Ειρηνοδικείο με τον νέο δικαστικό χάρτη) της περιφέρειας όπου είχε την τελευταία του κατοικία ο κληρονομούμενος.

Η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνει από όλους τους κληρονόμους κάθε τάξης (π.χ. για την πρώτη τάξη και από τον/τη σύζυγο και όλα τα παιδιά).

Ειδικά για την αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο, απαιτείται πρώτα άδεια από το δικαστήριο. Η διαδικασία έχει ως εξής:

Οι γονείς, ως νόμιμοι εκπρόσωποι που ασκούν τη γονική μέριμνα του τέκνου, καταθέτουν αίτηση στο Πρωτοδικείο της κατοικίας του τέκνου.
Το δικαστήριο χορηγεί στους γονείς την άδεια αποποίησης εκ μέρους του τέκνου, εφόσον αυτοί αποδείξουν ότι είναι προς το συμφέρον του τέκνου η αποποίηση.
Με την άδεια του δικαστηρίου, οι γονείς προχωρούν σε αποποίηση.

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι η προθεσμία αποποίησης διακόπτεται με την αίτηση για τη χορήγηση άδειας στο δικαστήριο. Με λίγα λόγια, αν για παράδειγμα μέχρι την αίτηση στο δικαστήριο έχει περάσει ένας μήνας από τον θάνατο του κληρονομούμενου, η προθεσμία «παγώνει» μέχρι να εκδοθεί απόφαση και μετά οι γονείς έχουν τους υπολειπόμενους τρεις μήνες, για να αποποιηθούν την κληρονομία εκ μέρους του τέκνου τους.

Το ευεργέτημα της απογραφής και ποιες παγίδες κρύβει

Αν δεν γίνει αποποίηση της κληρονομίας, τότε η περιουσία του θανόντος κληρονομείται εξ ολοκλήρου, δηλαδή τόσο στο ενεργητικό όσο και στο παθητικό της. Συνεπώς, αν τα χρέη είναι υψηλότερα από την κληρονομιαία περιουσία, τότε ο κληρονόμος θα κληθεί να τα καλύψει με την προσωπική του περιουσία.

Σε αυτόν τον κανόνα υπάρχει η εξαίρεση του ευεργετήματος της απογραφής, με το οποίο ο κληρονόμος δηλώνει ότι θα κληρονομήσει τα χρέη μόνο μέχρι το ύψος της περιουσίας του κληρονομούμενου. Αυτή η δήλωση γίνεται στις ίδιες προθεσμίες και στο ίδιο δικαστήριο με την αποποίηση.

Υπάρχει εδώ, όμως, ένα σημαντικότατο πρόβλημα. Μετά τη δήλωση για αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής, ο κληρονόμος έχει 4 μήνες προθεσμία, για να συντάξει απογραφή της περιουσίας. Άλλωστε, μόνο έτσι είναι εφικτό να καταγραφεί η περιουσία, ώστε να συγκεκριμενοποιηθεί το ενεργητικό της και να γίνει φανερό ποια και πόσα χρέη μπορούν να καλυφθούν από αυτό.

Η απογραφή γίνεται από εμπειρογνώμονες και συμβολαιογράφο που ορίζει το δικαστήριο. Αν, όμως, η διαδικασία, η οποία είναι αρκετά περίπλοκη, δεν ολοκληρωθεί εντός τεσσάρων μηνών, τότε ο κληρονόμος χάνει το ευεργέτημα της απογραφής και κληρονομεί την περιουσία κανονικά. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κάλυψη των χρεών από την προσωπική του περιουσία.

Τι γίνεται στην περίπτωση διαθήκης;

Όπως προαναφέρθηκε, όταν υπάρχει διαθήκη, η γνώση της επαγωγής της κληρονομίας επέρχεται με τη δημοσίευσή της.

Το θέμα είναι ότι συχνά οι διαθήκες ορίζουν διαφορετικό μερίδιο χρεών για κάθε κληρονόμο. Επί παραδείγματι, μπορεί η διαθήκη να ορίζει ότι το ένα τέκνο θα λάβει τη μισή περιουσία και το 10% των χρεών, ενώ το άλλο τέκνο την υπόλοιπη περιουσία και το 90% των χρεών.

Οι κληρονόμοι σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να επαναπαυθούν. Και αυτό για δύο λόγους:

-Αφενός, τέτοιες διατυπώσεις διαθήκης ενδεχομένως να ακυρωθούν, εφόσον προσβάλλουν τη νόμιμη μοίρα των άλλων κληρονόμων.

-Αφετέρου, αυτή η κατάτμηση των χρεών δεν αντιτάσσεται απέναντι στους δανειστές. Με λίγα λόγια, ο δανειστής μπορεί να ασκήσει την απαίτησή του έναντι κάθε κληρονόμου. Στη συνέχεια, ο τελευταίος μπορεί, βεβαίως, να στραφεί έναντι των άλλων κληρονόμων για τα ποσά που τους αναλογούν, όμως αυτό δεν αναιρεί την ευθύνη του απέναντι στον δανειστή.

Τι μπορώ να κάνω αν έχασα την προθεσμία αποποίησης;

Η προθεσμία των 4 μηνών (ή του έτους) ξεκινάει από τη γνώση του κληρονόμου για την επαγωγή της κληρονομίας. Αυτή η γνώση, όπως εξηγήθηκε, δεν συμπίπτει πάντα με τον θάνατο του κληρονομούμενου. Μπορεί να ξεκινάει αργότερα ή να μην υπήρξε ποτέ.

Σε αυτή την περίπτωση, ο κληρονόμος μπορεί να προσφύγει δικαστικά στο δικαστήριο της κληρονομίας, ζητώντας νέα προθεσμία.

Στην αίτησή του θα πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον έναν βάσιμο λόγο που να αποδεικνύει ότι δεν γνώριζε ότι είχε καταστεί κληρονόμος. Αυτός ο λόγος μπορεί, επί παραδείγματι, να είναι ότι δεν γνώριζε τον θάνατο του κληρονομούμενου ή την αποποίηση της κληρονομιάς από τους πλησιέστερους συγγενείς του.

​

Για να μην βρεθείτε προ απροόπτου χρωστώντας υπέρογκα ποσά για χρέη αποβιώσαντος συγγενή, χρειάζεται μεγάλη προσοχή και γρήγορες αποφάσεις.

Το να κληρονομήσει κανείς χρέη δεν είναι πλέον καθόλου απίθανο σενάριο. Όσο το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται, τόσο πιθανότερο είναι κάποιος αποβιώσας συγγενής να χρωστάει σε τράπεζες και δημόσιο, πολλές φορές μάλιστα σε ποσό που υπερβαίνει την αξία της περιουσίας του.

Το θέμα είναι ότι ο νόμος, επειδή στοχεύει στην άμεση διευθέτηση των κληρονομικών σχέσεων, ορίζει τη σιωπηρή αποδοχή της κληρονομιάς. Με λίγα λόγια, αν ο κληρονόμος δεν κάνει τίποτα, θα βρεθεί να έχει κληρονομήσει χρέη, για τα οποία θα ευθύνεται και με την προσωπική του περιουσία.

Λύσεις, φυσικά, υπάρχουν για να μη συμβεί αυτό. Όμως, απαιτούν επαγρύπνηση και στρατηγική επιλογή των κατάλληλων κινήσεων.

Αποδοχή κληρονομίας: Ποιες οι προθεσμίες και πότε ξεκινούν

Ο κληρονόμος έχει 4 μήνες από τη στιγμή που έμαθε ότι είναι κληρονόμος, για να αποποιηθεί την κληρονομία. Αυτή η προθεσμία μπορεί να παραταθεί σε ένα έτος, αν ο θανών ή ο κληρονόμος του ήταν κάτοικοι εξωτερικού κατά τη στιγμή του θανάτου (ο πρώτος) και της γνώσης της κληρονομίας (ο δεύτερος).

Το κλειδί εδώ είναι η έννοια της γνώσης της κληρονομίας. Δηλαδή η προθεσμία αποποίησης δεν ξεκινάει για όλους από τη στιγμή του θανάτου. Για την πρώτη τάξη κληρονόμων (παιδιά και σύζυγος), η επαγωγή της κληρονομίας γίνεται με τον θάνατο του κληρονομούμενου.

Όμως, αν αυτοί αποποιηθούν την κληρονομία, τότε κληρονόμοι γίνονται οι συγγενείς δεύτερης τάξης (γονείς και αδέρφια). Οπότε, για αυτούς η προθεσμία ξεκινάει από όταν έμαθαν την αποποίηση των πρώτων συγγενών. Η ίδια λογική ισχύει και στους επόμενους συγγενείς, δηλαδή θείοι, ξαδέρφια κ.ο.κ.

Όταν υπάρχει διαθήκη, η γνώση της επαγωγής της κληρονομίας ισχύει με τη δημοσίευση της διαθήκης.

Στην πράξη, οι προθεσμίες υπολογίζονται με βάση τα συγκεκριμένα γεγονότα, καθώς η γνώση του κληρονόμου είναι κάτι δύσκολο να αποδειχτεί. Δηλαδή, για παιδιά και σύζυγο η προθεσμία ξεκινάει με τον θάνατο του κληρονομούμενου, ενώ για τους επόμενους συγγενείς με την αποποίηση της κληρονομίας από τους προηγούμενους.

Να τονίσουμε  εδώ ότι η μη αποποίηση σημαίνει σιωπηρή αποδοχή. Επομένως, δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο να βρεθεί μακρινός συγγενής να κληρονομεί χρέη, επειδή δεν γνώριζε ότι οι προηγούμενοι συγγενείς αποποιήθηκαν την κληρονομία.

Όπως θα δούμε παρακάτω, υπάρχει λύση και για αυτό.

Πώς γίνεται η αποποίηση της κληρονομίας;

Στις προθεσμίες που προαναφέρθηκαν, θα πρέπει ο κληρονόμος να καταθέσει αίτηση στο Πρωτοδικείο (πρώην Ειρηνοδικείο με τον νέο δικαστικό χάρτη) της περιφέρειας όπου είχε την τελευταία του κατοικία ο κληρονομούμενος.

Η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνει από όλους τους κληρονόμους κάθε τάξης (π.χ. για την πρώτη τάξη και από τον/τη σύζυγο και όλα τα παιδιά).

Ειδικά για την αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο, απαιτείται πρώτα άδεια από το δικαστήριο. Η διαδικασία έχει ως εξής:

Οι γονείς, ως νόμιμοι εκπρόσωποι που ασκούν τη γονική μέριμνα του τέκνου, καταθέτουν αίτηση στο Πρωτοδικείο της κατοικίας του τέκνου.
Το δικαστήριο χορηγεί στους γονείς την άδεια αποποίησης εκ μέρους του τέκνου, εφόσον αυτοί αποδείξουν ότι είναι προς το συμφέρον του τέκνου η αποποίηση.
Με την άδεια του δικαστηρίου, οι γονείς προχωρούν σε αποποίηση.

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι η προθεσμία αποποίησης διακόπτεται με την αίτηση για τη χορήγηση άδειας στο δικαστήριο. Με λίγα λόγια, αν για παράδειγμα μέχρι την αίτηση στο δικαστήριο έχει περάσει ένας μήνας από τον θάνατο του κληρονομούμενου, η προθεσμία «παγώνει» μέχρι να εκδοθεί απόφαση και μετά οι γονείς έχουν τους υπολειπόμενους τρεις μήνες, για να αποποιηθούν την κληρονομία εκ μέρους του τέκνου τους.

Το ευεργέτημα της απογραφής και ποιες παγίδες κρύβει

Αν δεν γίνει αποποίηση της κληρονομίας, τότε η περιουσία του θανόντος κληρονομείται εξ ολοκλήρου, δηλαδή τόσο στο ενεργητικό όσο και στο παθητικό της. Συνεπώς, αν τα χρέη είναι υψηλότερα από την κληρονομιαία περιουσία, τότε ο κληρονόμος θα κληθεί να τα καλύψει με την προσωπική του περιουσία.

Σε αυτόν τον κανόνα υπάρχει η εξαίρεση του ευεργετήματος της απογραφής, με το οποίο ο κληρονόμος δηλώνει ότι θα κληρονομήσει τα χρέη μόνο μέχρι το ύψος της περιουσίας του κληρονομούμενου. Αυτή η δήλωση γίνεται στις ίδιες προθεσμίες και στο ίδιο δικαστήριο με την αποποίηση.

Υπάρχει εδώ, όμως, ένα σημαντικότατο πρόβλημα. Μετά τη δήλωση για αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής, ο κληρονόμος έχει 4 μήνες προθεσμία, για να συντάξει απογραφή της περιουσίας. Άλλωστε, μόνο έτσι είναι εφικτό να καταγραφεί η περιουσία, ώστε να συγκεκριμενοποιηθεί το ενεργητικό της και να γίνει φανερό ποια και πόσα χρέη μπορούν να καλυφθούν από αυτό.

Η απογραφή γίνεται από εμπειρογνώμονες και συμβολαιογράφο που ορίζει το δικαστήριο. Αν, όμως, η διαδικασία, η οποία είναι αρκετά περίπλοκη, δεν ολοκληρωθεί εντός τεσσάρων μηνών, τότε ο κληρονόμος χάνει το ευεργέτημα της απογραφής και κληρονομεί την περιουσία κανονικά. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κάλυψη των χρεών από την προσωπική του περιουσία.

Τι γίνεται στην περίπτωση διαθήκης;

Όπως προαναφέρθηκε, όταν υπάρχει διαθήκη, η γνώση της επαγωγής της κληρονομίας επέρχεται με τη δημοσίευσή της.

Το θέμα είναι ότι συχνά οι διαθήκες ορίζουν διαφορετικό μερίδιο χρεών για κάθε κληρονόμο. Επί παραδείγματι, μπορεί η διαθήκη να ορίζει ότι το ένα τέκνο θα λάβει τη μισή περιουσία και το 10% των χρεών, ενώ το άλλο τέκνο την υπόλοιπη περιουσία και το 90% των χρεών.

Οι κληρονόμοι σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να επαναπαυθούν. Και αυτό για δύο λόγους:

-Αφενός, τέτοιες διατυπώσεις διαθήκης ενδεχομένως να ακυρωθούν, εφόσον προσβάλλουν τη νόμιμη μοίρα των άλλων κληρονόμων.

-Αφετέρου, αυτή η κατάτμηση των χρεών δεν αντιτάσσεται απέναντι στους δανειστές. Με λίγα λόγια, ο δανειστής μπορεί να ασκήσει την απαίτησή του έναντι κάθε κληρονόμου. Στη συνέχεια, ο τελευταίος μπορεί, βεβαίως, να στραφεί έναντι των άλλων κληρονόμων για τα ποσά που τους αναλογούν, όμως αυτό δεν αναιρεί την ευθύνη του απέναντι στον δανειστή.

Τι μπορώ να κάνω αν έχασα την προθεσμία αποποίησης;

Η προθεσμία των 4 μηνών (ή του έτους) ξεκινάει από τη γνώση του κληρονόμου για την επαγωγή της κληρονομίας. Αυτή η γνώση, όπως εξηγήθηκε, δεν συμπίπτει πάντα με τον θάνατο του κληρονομούμενου. Μπορεί να ξεκινάει αργότερα ή να μην υπήρξε ποτέ.

Σε αυτή την περίπτωση, ο κληρονόμος μπορεί να προσφύγει δικαστικά στο δικαστήριο της κληρονομίας, ζητώντας νέα προθεσμία.

Στην αίτησή του θα πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον έναν βάσιμο λόγο που να αποδεικνύει ότι δεν γνώριζε ότι είχε καταστεί κληρονόμος. Αυτός ο λόγος μπορεί, επί παραδείγματι, να είναι ότι δεν γνώριζε τον θάνατο του κληρονομούμενου ή την αποποίηση της κληρονομιάς από τους πλησιέστερους συγγενείς του.