Ο γρίφος της έκπτωσης των «Σπαρτιατών»

Τα σενάρια της ανακατανομής των εδρών σε περίπτωση «έξωσης» των βουλευτών – Πόσες έδρες κερδίζουν τα υπόλοιπα κόμματα και ποιες είναι οι πιθανές «καραμπόλες».

Η επικείμενη απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου (Εκλογοδικείου) για την τύχη των «Σπαρτιατών», υπό το βάρος της εισαγγελικής παραγγελίας για την άσκηση ποινικών διώξεων για το αδίκημα της εξαπάτησης εκλογέων, προκαλεί έντονο νομικο-πολιτικό ενδιαφέρον και ενεργοποιεί τις πολιτικές δυνάμεις εν όψει ενδεχόμενης συμμετοχής των «Σπαρτιατών» στις ευρωεκλογές, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να αναλαμβάνει πρωτοβουλία για την υποβολή υπομνήματος στον Αρειο Πάγο κατά της συμμετοχής τους, εκφράζοντας μάλιστα την ελπίδα να υπάρξει συντονισμός με την αντιπολίτευση.

Οι αναδιατάξεις που αναμένεται να επιφέρει στους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς έχουν πυροδοτήσει μια δημόσια συζήτηση με τα σενάρια για το τι μέλλει γενέσθαι να ποικίλλουν. Συνταγματολόγοι, εκλογολόγοι και πολιτικοί αναλυτές επιχειρούν να «αποκρυπτογραφήσουν» τα νέα δεδομένα που θα παραγάγει ενδεχόμενη έκπτωση των βουλευτών στην περίπτωση που το Εκλογοδικείο πιστοποιήσει ότι οι «Σπαρτιάτες» δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ο «Δούρειος Ιππος» του έγκλειστου Κασιδιάρη. Τι σηματοδοτεί όμως τυχόν ακυρωτική απόφαση του Εκλογοδικείου;

Ο ερώτημα της πλήρωσης

Πιθανή ακύρωση της εκλογής των δώδεκα βουλευτών των «Σπαρτιατών» δημιουργεί έναν γρίφο, την επίλυση του οποίου θα κληθεί να υποδείξει το ίδιο το Εκλογοδικείο, καθώς θα πρέπει να απαντήσει στο βασικό ερώτημα πώς θα καλυφθούν οι θέσεις αυτές. Αν η Βουλή διήνυε την τέταρτη σύνοδό της, δεν θα συνέτρεχε λόγος πλήρωσης των κενών εδρών καθώς το Σύνταγμα προβλέπει (άρθρο 53 παρ. 2) ότι «βουλευτική έδρα που κενώθηκε μέσα στο τελευταίο έτος της περιόδου δεν συμπληρώνεται με αναπληρωματική εκλογή, όταν απαιτείται κατά τον νόμο, εφόσον οι κενές έδρες δεν είναι περισσότερες από το ένα πέμπτο του όλου αριθμού των βουλευτών». Τώρα όμως;

Οι αναπληρωματικές εκλογές

Αν και η επιλογή των αναπληρωματικών εκλογών στις δώδεκα εκλογικές περιφέρειες όπου οι «Σπαρτιάτες» έλαβαν έδρα μοιάζει για κάποιους λογικοφανής, στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται να μην είναι. Αναπληρωματικές εκλογές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στην περίπτωση που μια έγκυρη έδρα καθίστατο κενή. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση θα μιλάμε για ακύρωση των επίμαχων εδρών. Επιπλέον αποτελεί ένα μάλλον μη εφαρμόσιμο σενάριο καθώς καταλαμβάνει τις δώδεκα μεγαλύτερες περιφέρειες της χώρας «στις οποίες τον Ιούνιο του 2023 ψήφισαν συνολικά σχεδόν 2,5 εκατ. ψηφοφόροι, δηλαδή το μισό σχεδόν ενεργό εκλογικό σώμα (48%), όπως περίπου είχε συμβεί και στην αναμέτρηση του Μαΐου», όπως εξηγεί ο πολιτικός επιστήμονας και διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Παναγιώτης Κουστένης, θέλοντας να δώσει την πραγματική διάσταση μιας τέτοιας εξέλιξης.

Και πράγματι, όπως παρατηρεί, στην Αττική, με την εξαίρεση των δύο μικρότερων εκλογικών περιφερειών (της Δυτικής Αττικής και της Α’ Πειραιά), όλοι οι υπόλοιποι εκλογείς της πρωτεύουσας θα κληθούν στις κάλπες για την κάλυψη μόλις έξι βουλευτικών εδρών, ενώ παρομοίως όλοι οι ψηφοφόροι της Θεσσαλονίκης (Α’ και Β’ Περιφέρειας) θα πρέπει να ψηφίσουν για δύο κενές θέσεις. Μάλιστα ο ίδιος διακρίνει και την εξής παράμετρο: «Στο πλαίσιο του πλειοψηφικού συστήματος που θα ισχύσει, δεν είναι απίθανο το κυβερνών κόμμα να βρεθεί αντιμέτωπο με κοινούς υποψηφίους των κομμάτων της αντιπολίτευσης, σε μια προσπάθεια αυτά να επαναλάβουν τις επιτυχίες του β’ γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών».

Η ανακατανομή των εδρών

Αν το Εκλογοδικείο αποφασίσει την ανακατανομή των εδρών των «Σπαρτιατών» με βάση την εκ νέου εφαρμογή του υφιστάμενου εκλογικού νόμου στο εκλογικό αποτέλεσμα του Ιουνίου, τότε η αφαίρεση των 12 εδρών των «Σπαρτιατών» θα οδηγήσει στη συνολική αύξηση της εκπροσώπησης της ΝΔ κατά 6 έδρες (από 158 σε 164, σύμφωνα με το εκλογικό αποτέλεσμα) και του ΣΥΡΙΖΑ κατά 3 (από 47 σε 50), ενώ από μία έδρα θα κερδίσουν ΠαΣοΚ, ΚΚΕ και Πλεύση Ελευθερίας, σύμφωνα με την ανάλυση του κ. Κουστένη, ο οποίος δεν παραλείπει να υπογραμμίσει ότι «για το ποιες θα είναι οι ακριβείς μεταβολές σε επίπεδο εκλογικών περιφερειών, το κρίσιμο σημείο είναι πώς θα αντιμετωπίσει το δικαστήριο τις ψήφους του εν λόγω κόμματος».

Στα «λοιπά» κόμματα

Μια σχετικά πιο απλή εκδοχή είναι «οι «Σπαρτιάτες» να αποκλειστούν από τη διαδικασία της προσκύρωσης των εδρών, δηλαδή να αντιμετωπιστούν ακριβώς όπως τα «λοιπά» κόμματα (με ποσοστό χαμηλότερο του 3%) τα οποία μένουν εκτός Βουλής». Στην περίπτωση της ανακατανομής των αδιάθετων εδρών (που σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο διεξάγεται με κριτήριο τις περισσότερες αχρησιμοποίητες ψήφους ανά περιφέρεια για κάθε κόμμα, ξεκινώντας από το μικρότερο), όπως υπενθυμίζει ο ίδιος, αναμένεται να δοθεί στην Πλεύση μία επιπλέον έδρα στη Β’ Πειραιά, στο ΚΚΕ στον Δυτικό Τομέα και στο ΠαΣοΚ στη Β’ Θεσσαλονίκης, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ θα κερδίσει από μία έδρα στην Ανατολική Αττική, στον Βόρειο Τομέα της Αθήνας και στις Σέρρες. Τέλος, η Νέα Δημοκρατία θα κερδίσει κατ’ αρχήν έδρα σε Α’ Αθηνών, Νότιο Τομέα, Αιτωλοακαρνανία, Λάρισα, καθώς και σε Α’ Θεσσαλονίκης, Αχαΐα και Ηράκλειο, χάνοντας ωστόσο στις Σέρρες την έδρα που καταλήγει στον ΣΥΡΙΖΑ.

Η ακύρωση των ψήφων

Μια άλλη – πιο ακραία – εκδοχή, η οποία φέρεται να προκρίνεται σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα, είναι οι ψήφοι των «Σπαρτιατών» να ακυρωθούν εντελώς (και το ποσοστό τους να επιμεριστεί αναλογικά στα υπόλοιπα κόμματα). Ομως «η ακύρωση συνολικά 243.922 ψήφων από το εκλογικό αποτέλεσμα – εκτός από τις συζητήσεις που αναμφίβολα θα εγείρει – πρόκειται να προκαλέσει και σημαντικές μειώσεις στους υπολογισμούς του εκλογικού μέτρου ανά περιφέρεια, καθώς και να διαταράξει τη σειρά των κατά τόπους αχρησιμοποίητων ψήφων του κάθε κόμματος, διαφοροποιώντας και ταυτοχρόνως αυξάνοντας τις «καραμπόλες» ανάμεσα σε περισσότερες περιφέρειες» τονίζει ο κ. Κουστένης.

Σύμφωνα με την ανάλυσή του, η Νέα Δημοκρατία εκτός από τις πρώτες 4 έδρες που αναφέρθηκαν πιο πάνω (Α’ Αθηνών, Νότιο Τομέα, Αιτωλοακαρνανία και Λάρισα) θα κερδίσει έδρες από το ψηφοδέλτιο Επικρατείας, την Ημαθία και τα Ιωάννινα, ενώ σε ένα τέτοιο σενάριο χάνει μια έδρα από την Α’ Θεσσαλονίκης, τη δεύτερη, δηλαδή, που θα μείνει κενή στην εν λόγω περιφέρεια, ύστερα από εκείνη των «Σπαρτιατών». Η πρώτη από τις δύο αυτές «ορφανές» έδρες καταλήγει στο ΚΚΕ (μαζί με εκείνη του Δυτικού Τομέα), που χάνει έτσι την έδρα των Ιωαννίνων υπέρ της ΝΔ. Η δεύτερη παραχωρείται στην Ελληνική Λύση, η οποία αναλόγως χάνει την έδρα της Ημαθίας, ούτως ώστε να διατηρηθεί στις 12 έδρες συνολικά. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ, εκτός από τον Βόρειο Τομέα και την Ανατολική Αττική, την 3η επιπλέον έδρα του την κερδίζει στο Ηράκλειο (αντί των Σερρών). Τέλος η Πλεύση Ελευθερίας, εκτός από την έδρα της Β’ Πειραιά, κερδίζει και μία στην Αχαΐα, με αποτέλεσμα να της αφαιρείται η έδρα του ψηφοδελτίου Επικρατείας, που πάλι καταλήγει στη ΝΔ.