Ο κόσμος της μέλισσας

Δεν είχα καταλάβει πώς πέρασε τόσο γρήγορα η ώρα. Όμως μου το θύμισε ο ήλιος, που ζεστός και ανοιξιάτικος είχε φτάσει στη μέση…

​

Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη – Σιακή.

Δεν είχα καταλάβει πώς πέρασε τόσο γρήγορα η ώρα. Όμως μου το θύμισε ο ήλιος, που ζεστός και ανοιξιάτικος είχε φτάσει στη μέση του ουρανού και τώρα σκυφτός, κοίταζε περίεργα και φιλικά να δει τι γίνεται κάτω στη γη. 

Με τα μάτια καρφωμένα στο «πανηγύρι» που γινόταν μπροστά μου, γύρισα τον χρόνο πίσω, τότε που στο Δημοτικό Σχολείο μαθαίναμε πολλά χρήσιμα και ενδιαφέροντα πράγματα, για τα ζώα και τα φυτά, που δεν τα ξεχάσαμε ποτέ, γιατί αυτά τα υπέροχα δημιουργήματα της φύσης μπορούσαμε να τα δούμε αμέσως ζωντανά μπροστά μας, δίπλα μας, κοντά μας, ακόμα και μέσα στο σπίτι μας. Εύκολα μπορούσαμε να δούμε τις λεπτομέρειες που μαθαίναμε για τα ανθισμένα λουλούδια, και τα δέντρα, όπως, τη ρίζα, τον βλαστό, τα φύλλα, τα πέταλα, τα σέπαλα, τη γύρη, τον ύπερο, κ.λπ. Ακόμα εύκολα μπορούσαμε τότε να θαυμάσουμε αλλά και να προφυλαχτούμε από το «τσίμπιμα» της τριγυρίστρας μέλισσας, που εδώ και ώρες ακούραστη ζουζούνιζε γύρω από τα ολάνθιστα λουλούδια. 

 Σήμερα, με νοσταλγία κοίταζα τις μέλισσες, τα χαρωπά αυτά έντομα, που για ώρες τα έβλεπα μπροστά μου να φτερουγίζουν από λουλούδι σε λουλούδι, να χαμηλώνουν έχοντας στόχο ακριβώς την καρδιά του άνθους, που προσεκτικά το είχαν διαλέξει πετώντας, να του δίνουν -δήθεν- ένα τρυφερό φιλί της μιας στιγμής, και να κλέψουν από το λουλούδι ακριβώς μόνο ό,τι χρειάζονταν. Μετά να απομακρύνονται γρήγορα και να μεταφέρουν σε άλλο λουλούδι αυτό που είχαν πάρει, να φεύγουν βιαστικά, να ξαναγυρίζουν, να έρχονται και πολλές άλλες μέλισσες, και να συνεχίζουν αυτό το ατέλειωτο παιχνίδι τους, που δεν ήταν καθόλου ένα παιχνίδι. 

Είναι η Ε Π Ι Κ Ο Ν Ι Α Σ Η, η βασική εργασία που μας προσφέρουν οι μέλισσες, για τις οποίες ο Α. ΑΪΝΣΤΑΪΝ είχε πει: «Εάν οι μέλισσες χαθούν κάποτε από τη γη, τότε θα καταστραφεί και η ισορροπία στη φύση!» 

 Οι μέλισσες εμφανίστηκαν στη γη πριν από 80 εκατομμύρια χρόνια περίπου, και εξελίχτηκαν από έντομα που έμοιαζαν με τις σφήκες. Σήμερα, σε όλον τον κόσμο υπάρχουν πάνω από 20.000 είδη μελισσών και 700 γένη και ανάμεσα σ’αυτές και η κοινή μέλισσα Apis Mellifera. Oι μέλισσες είναι κοινωνικά έντομα, όπως είναι τα μυρμήγκια, οι σφήκες και οι τερμίτες. Παρατηρώντας την, βλέπουμε ότι το κεφάλι της έχει το μέγεθος ενός σπόρου σουσαμιού, και ότι το σώμα της αποτελείται από το κεφάλι, τον θώρακα και την κοιλιά, το συνολικό δε μήκος του εντόμου είναι 1,5 εκατοστά περίπου. Παρατηρούμε ακόμα ότι στο κεφάλι των μελισσών υπάρχουν δύο σύνθετοι οφθαλμοί στα πλάγια, και ότι οι δύο σύνθετοι οφθαλμοί αποτελούνται από 5.000 ομματίδια, ο καθένας. Επίσης στο κεφάλι του εντόμου βλέπουμε ότι υπάρχουν δύο κεραίες, που είναι σαν δέκτες ραδιοφώνου·  είναι τα όργανα ακοής και όσφρησης της μέλισσας. 

Ο κόσμος της μέλισσας, μαθαίνουμε ότι είναι «ένας κόσμος συνεργασίας, εργατικότητας, και ομαδικότητας». Στην κυψέλη υπάρχουν τρεις διαφορετικές ομάδες μελισσών, που είναι οι εξής: Η βασίλισσα, οι εργάτριες, και οι κηφήνες.

Α) Η Βασίλισσα έχει διάρκεια ζωής από 2 μέχρι 5 χρόνια. Τρέφεται με βασιλικό πολτό, από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωής της. Έχει διπλάσιο μέγεθος από τις εργάτριες, και γεννά καθημερινά 2.500 αυγά, τα οποία σαν όγκος, είναι 2,5 φορές το βάρος της. Η Βασίλισσα είναι το μόνο μέλος της κυψέλης που γεννά αυγά, τα οποία τοποθετεί στο κέντρο ενός εξάγωνου κελιού, που θα αποτελέσει την θερμοκοιτίδα των πρώτων σταδίων ανάπτυξης της μέλισσας (αυγό, προνύμφη, νύμφη). Η Βασίλισσα «ζευγαρώνει εν πτήσει», κυρίως τις απογευματινές ώρες, και για να θεωρηθεί επιτυχημένο το «γαμήλιο ταξίδι», πρέπει να επιστρέψει στη φωλιά με 5,5 εκατομμύρια σπερματοζωάρια στη σπερματοθήκη της, ζευγαρώνοντας με 8 – 10 κηφήνες. Από εκείνη τη στιγμή… δεν ζευγαρώνει ποτέ!

Μέσα στην κυψέλη είναι όλα σκοτεινά, και οι υπόλοιπες μέλισσες την αντιλαμβάνονται μόνο από τις μυρωδιές που εκπέμπει. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής της, οι εργάτριες την ταΐζουν, την καθαρίζουν, παίρνουν τα κόπρανά της έξω από την κυψέλη, και την φροντίζουν συνέχεια ευλαβικά. Είναι, δηλαδή, μια Βασίλισσα, με όλη την έννοια της λέξης! 

Β) Οι ΕΡΓΑΤΡΙΕΣ μέλισσες είναι μικρότερες σε μέγεθος από τη Βασίλισσα, και είναι σεξουαλικά ατελή θηλυκά, που μπορούν να γεννήσουν αυγά μόνο με ορισμένες προϋποθέσεις. Τις εργάτριες που γεννούν τις ονομάζουν ωοτόκες. Από τα αυγά των ωοτόκων εργατριών βγαίνουν οι κηφήνες, και κάποιοι από αυτούς είναι γόνιμοι, αλλά είναι μικρότεροι σε μέγεθος από τους κηφήνες που γεννιούνται από τις Βασίλισσες.

Η Εργάτρια διαφέρει σημαντικά από τη Βασίλισσα, όχι μόνο στο μικρότερο μήκος της, αλλά και στη συμπεριφορά και τη λειτουργία της μέσα στην κυψέλη. Ανάλογα με την ηλικία τους, οι εργάτριες έχουν εξειδικευτεί και στην εργασία που προσφέρουν. Για παράδειγμα, στην ηλικία των 3 ημερών καθαρίζουν και γυαλίζουν τα κελιά που είναι να γεννήσει η Βασίλισσα. Στην ηλικία των 3 μέχρι 7 ημερών, ταΐζουν τις προνύμφες. Από 5 μέχρι 12 ημερών παράγουν τον βασιλικό πολτό και ταϊζουν τη Βασίλισσα. Από 12 μέχρι και 21 ημερών παράγουν το κερί και χτίζουν τις κηρήθρες, κ.λπ. Θεωρούνται από τα πιο σκληρά εργαζόμενα πλάσματα στον πλανήτη. 

Γ) Οι ΚΗΦΗΝΕΣ: Αυτοί, δεν μαζεύουν τροφή, δεν παράγουν κερί, δεν ταΐζουν άλλες μέλισσες. Σ’ ένα μελίσσι με 30.000 – 40.000 μέλισσες, υπάρχουν μερικές εκατοντάδες κηφήνες που ζουν 20 με 30 ημέρες. Στις πρώτες ημέρες της ζωής τους, τρέφονται από τις νεαρές εργάτριες, και αργότερα τρέφονται με αποθηκευμένο μέλι και γύρη. Όταν πετούν συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές που λέγονται «περιοχές συγκέντρωσης κηφήνων» και περιμένουν τη Βασίλισσα για να ερωτοτροπήσουν και να ζευγαρώσουν μαζί της… ( Άλλωστε κι εμείς σήμερα όταν λέμε κάποιον «κηφήνα», εννοούμε έναν άνθρωπο τεμπέλη, που συντηρείται εις βάρος των άλλων). 

Και λίγα λόγια ακόμα για τις μέλισσες:

• Είπαμε ότι, επικονίαση είναι η μεταφορά της γύρης από τα αρσενικά στα θηλυκά αναπαραγωγικά όργανα του άνθους, για τη γονιμοποίηση. Οι μέλισσες έχουν ωφελήσει τόσο τους ανθρώπους, όσο και τα φυτά και το περιβάλλον. Μεταφέροντας τη γύρη από το ένα λουλούδι στο άλλο, επιτρέπουν όχι μόνο την αφθονία παραγωγής φρούτων, ξηρών καρπών και σπόρων, αλλά και περισσότερες ποικιλίες και καλύτερες ποιότητες, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στη διατροφή, αλλά και την ασφάλεια των τροφίμων! Για κάθε 1 γραμμάριο νέκταρ, η μέλισσα θα εργασθεί 3 ημέρες.

•  Χρειάζονται 4-5 κιλά νέκταρ, για να παραχθεί 1 κιλό μέλι.

• Η ακτίνα πτήσης της μέλισσας για να βρει τροφή, φτάνει 3-4 χλμ. Μπορεί να φτάσει και τα 8 χλμ. σε περιόδους έλλειψης.

• Με την ενέργεια 28 γραμμαρίων μελιού, μια μέλισσα θα έκανε τον γύρο της γης.

• Η ταχύτητα πτήσης της μέλισσας είναι περίπου 30 χλμ. την ώρα.

• Οι μέλισσες δεν γνωρίζουν τον μελισσοκόμο τους. Αν κάποιος γνωρίζει καλά τη μελισσοκομική τέχνη, μπορεί ν’ ανοίξει οποιαδήποτε κυψέλη, χωρίς οι μέλισσες να εναντιωθούν.

• Ο σπουδαίος κλασικός συνθέτης Rimsky Kotsakov, εμπνεύστηκε από το πέταγμα της μέλισσας και συνέθεσε υπέροχα μουσικά έργα. Τέλος, στις 20 Μαΐου, γιορτάζεται η «Παγκόσμια Ημέρα της Μέλισσας», για όλα τα υπέροχα οφέλη που μας προσφέρει!

Tags: Ελένη Κονιαρέλλη-ΣιακήΜέλισσα