Οι 15 φορές που η πολιτική έκανε «άνω – κάτω» τον διαγωνισμό της Eurovision

H «γκρίζα ζώνη» στην EBU και οι περιπτώσεις που οι συμμετοχές στην Eurovision έλαβαν πολιτικές διαστάσεις. H Eurovision ήταν και παραμένει ένας μουσικός διαγωνισμός, ένα «πανηγύρι» όπως συχνά χαρακτηρ…

​

H Eurovision ήταν και παραμένει ένας μουσικός διαγωνισμός, ένα «πανηγύρι» όπως συχνά χαρακτηρίζεται. Όταν όμως αυτό το «πανηγύρι» το παρακολουθούν περισσότερα από 150 εκατομμύρια άνθρωποι, τότε λαμβάνει άλλες διαστάσεις… ενίοτε και πολιτικές. Τα πρόσφατα γεγονότα με τη συμμετοχή του Ισραήλ στην Eurovision ενισχύουν αυτή τη διαπίστωση. Έστω και με την ελαφρότητα ενός pop διαγωνισμό, αλλά και την αλά καρτ «απολίτικη ταυτότητα» της EBU.

Αυτή η πολιτική των «δύο μέτρων και δύο σταθμών» συνοψίζεται εύστοχα σε μια δήλωση του Γουίλιαμ Λι Άνταμς, συγγραφέα των «Wild Dances: My Queer» και «Curious Journey to Eurovision». «Όταν λέμε ότι η Eurovision είναι απολίτικη και οι κανόνες απαιτούν να είναι και οι συμμετοχές απολίτικες, δεν είναι ακριβώς απόλυτο, υπάρχει μια γκρίζα ζώνη. Η EBU επιτρέπει ορισμένες συγκαλυμμένες πολιτικές αναφορές και δεν επιτρέπει άλλες. Γενικά εμφανίζεται πρόθυμη να διατηρεί αυτή την “γκρίζα ζώνη” όταν τα πολιτικά μηνύματα ευθυγραμμίζονται με τη Δύση»

Το Ισραήλ παρά τις αντιδράσεις για τη σφαγή που συντελείται στη Λωρίδα της Γάζας τελικά συμμετέχει στο διαγωνισμό. Η εκπρόσωπός του Έντεν Γκολάν αποδοκιμάστηκε κατά την εμφάνισή της στη σκηνή της Eurovision και σύμφωνα με καταγγελίες η EBU έσπευσε να κλείσει τον ήχο από τα μικρόφωνα του κοινού, χρησιμοποιώντας ψεύτικες επευφημίες για να καλύψει τα γιουχαΐσματα.

Οι αποδοκιμασίες ωστόσο δεν περιορίζονται στην αρένα. Πολιτικοί και καλλιτέχνες, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, καταδικάζουν τον πόλεμο του Ισραήλ στον παλαιστινιακό θύλακα. Μέχρι και η κρατική βελγική τηλεόραση ανέβασε μήνυμα κατά την προβολή του ημιτελικού της Eurovision στο οποίο γινόταν λόγος για γενοκτονία και καλούσε το Ισραήλ να προχωρήσει άμεσα σε κατάπαυση του πυρός.

Κατά τους ειδικούς της Eurovision πρόκειται για τον πιο «πολιτικό» διαγωνισμό. Ωστόσο, υπήρξαν και άλλες φορές στο παρελθόν που ο μουσικός διαγωνισμός έλαβε πολιτικές διαστάσεις. Ακολουθούν ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Το 1969 η Αυστρία αποχώρησε από τον διαγωνισμό στην Ισπανία εκφράζοντας την αντίθεσή της στο καθεστώς του Φράνκο. Το 1976 η Ελλάδα συμμετέχει με τη Μαρίζα Κωχ και το τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου» για την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Η Τουρκία κατά την προβολή του διαγωνισμού το λογοκρίνει και το αντικαθιστά με ένα εθνικιστικό τουρκικό τραγούδι.

Το 2001 η Εσθονία γίνεται η πρώτη πρώην χώρα τη Σοβιετικής Ένωσης που κερδίζει την Eurovision. «Απελευθερωθήκαμε από τη σοβιετική αυτοκρατορία μέσω του τραγουδιού», δήλωσε ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Μαρτ Λάαρ. «Τώρα θα τραγουδήσουμε τον δρόμο μας προς την Ευρώπη», πρόσθεσε.

Το 2004 ήταν η πρώτη φορά που η Ουκρανία κέρδισε στην Eurovision και η δεύτερη που συμμετείχε σε αυτήν. Η Ruslana αναδεικνύεται νικήτρια με μια παθιασμένη ερμηνεία που έγραψε ιστορία. To «Wild Dances» δεν είχε πολιτικό στίχο, αλλά αναδείκνυε μια μετασοβιετική εθνική ταυτότητα για την Ουκρανία με αναφορές στη λαογραφία της δυτικής ουκρανικής εθνότητας των Hutsuls.

Το 2005 και πάλι η Ουκρανία βρίσκεται στο πολιτικό επίκεντρο. Το συγκρότημα GreenJolly τραγουδάει το «Together We Are Many», έναν «ύμνο» για την αποκαλούμενη «Πορτοκαλί Επανάσταση». «Όχι στις παραποιήσεις, όχι στα ψέματα. Γιούσενκο — ναι! Γιούσενκο — ναι!», ανέφερε η αρχική εκδοχή.

Τελικά, η EBU παρενέβη (ήταν ακόμη καλές οι σχέσεις με τη Ρωσία) και οι στίχοι τροποποιήθηκαν ελαφρώς, αλλά με το ίδιο μήνυμα: «Όχι στις παραποιήσεις, όχι στα ψέματα. Πιστεύουμε – ναι, μπορούμε – ναι».

Το 2009, ένα χρόνο μετά τον πόλεμο της Οσετίας, η Γεωργία αποκλείστηκε από τον διαγωνισμό που διεξαγόταν στη Μόσχα λόγω του ντίσκο φανκ τραγουδιού της «We Don’t Wanna Put In». Το τραγούδι κρίθηκε ως σαφή αναφορά κατά του Πούτιν. «Δεν θέλουμε τον Πούτιν», ακούγονται οι σχετικοί στίχοι όταν τραγουδιούνται.

https://www.youtube.com/watch?v=5P6-7Rw4xug

Το 2013 η Τουρκία αποφασίζει να αποχωρήσει από τον διαγωνισμό εκφράζοντας «δυσαρέσκεια για τους κανόνες» της διοργανώτριας αρχής. Στην πραγματικότητα ήταν ένα λεσβιακό φιλί στη συμμετοχή της Φινλανδίας που πυροδότησε την οργή του τουρκικού καθεστώτος που είχε θέσει ήδη σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα περαιτέρω συντηρητικοποίησης και εξισλαμοποίησης της χώρας.

Το 2014 μετά και τη νίκη της drag queen Κοντσίτα, η Τουρκία αποφασίζει πως θα μείνει οριστικά εκτός διαγωνισμού, καθώς τα πρότυπα δεν συμβαδίζουν με το ισλαμικό καθεστώς. Έχουν περάσει 10 χρόνια από το 2004, όταν η Κωνσταντινούπολη φιλοξενούσε τον διαγωνισμό, τότε που η Τουρκία επιχειρούσε «άνοιγμα» προς τη Δύση.

Η Άγκυρα είχε αλλάξει πλέον κατεύθυνση, η προσέγγιση ήδη είχε μπει στον πάγο και η Eurovision αντιπροσώπευε μια τελείως διαφορετική κουλτούρα. Σημειώνεται πως αντιδράσεις για τη συμμετοχή της Κοντσίτα υπήρξαν και από τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Λευκορωσία.

Επίσης, το 2014 με φόντο το κίνημα «Euromaidan» και τα αιματηρά γεγονότα στην Ουκρανία για την ανατροπή του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ ΓΙανουκόβιτς, αλλά και την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα, το πλήθος στην Κοπεγχάγη, όπου διεξαγόταν ο διαγωνισμός της Eurovision, αποδοκιμάζει αδερφές Tolmachevy που εκπροσωπούσαν τη Ρωσία.

Η EBU με αφορμή αυτές τις αποδοκιμασίες εισήγαγε και την τεχνολογία για τον περιορισμό του ήχου από την αρένα.

Το 2015, η Αρμενία συμμετέχει με το τραγούδι «Don’t Deny» (Μην αρνείσαι). Η Τουρκία, μαζί με το Αζερμπαϊτζάν, το κατήγγειλαν ως πολιτική δήλωση για τη γενοκτονία των Αρμενίων, την οποία αρνείται η Άγκυρα. Η Αρμενία άλλαξε τον τίτλο σε «Face the Shadow» και όλοι… ηρέμησαν.

Το 2016 είχαμε ένα ακόμα ρωσοουκρανικό επεισόδιο στην Eurovision. H Jamala της Ουκρανίας κέρδισε την Eurovision με το τραγούδι της «1944», το οποίο αναφερόταν στους διωγμούς των Τατάρων της Κριμαίας από το Σοβιετικό Καθεστώς.

Αναπόφευκτα, με την Κριμαία να έχει περάσει στον έλεγχο της Ρωσίας, πολλοί έκαναν άμεσα τη σύνδεση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. «Όταν ξένοι έρχονται, έρχονται στο σπίτι σου, σας σκοτώνουν όλους και λένε: Δεν είμαστε ένοχοι, δεν φταίμε…», αναφερόταν στην αρχή του τραγουδιού.

Η Ρωσία διαμαρτυρήθηκε, αλλά η EBU σε αυτήν την περίπτωση έδωσε το πράσινο φως για τη συμμετοχή, υποστηρίζοντας πως «αναφερόταν απλώς σε ιστορικά γεγονότα». Η πολιτική αντιπαράθεση εκτοξεύτηκε καθώς η Jamala τελικά κέρδισε τον διαγωνισμό, αφήνοντας τον Ρώσο Σεργκέι Λαζάρεφ, που παρουσιαζόταν ως φαβορί στην τρίτη θέση. Η αντίδραση της Μόσχας ήταν οργισμένη.

Το 2017 η Eurovision φιλοξενείται στην Ουκρανία. Η Ρωσία αν και εξέτασε σοβαρά το ενδεχόμενο να μποϊκοτάρει τον διαγωνισμό τελικά αποφάσισε να συμμετάσχει με την καθηλωμένη σε αναπηρικό αμαξίδιο Τζούλια Σαμοΐλοβα και το τραγούδι «Flame Is Burning».

Το Κίεβο όμως είχε άλλη άποψη. Λίγο πριν ξεκινήσει ο διαγωνισμό απαγόρευσε στη Ρωσίδα τραγουδίστρια να εισέλθει στη χώρα επειδή είχε πραγματοποιήσει περιοδεία στην Κριμαία. Η EBU προσπάθησε να βρει μια «χρυσή τομή» με εμφάνισης της Σαμοΐλοβα μέσω βίντεο, ωστόσο η Ρωσία αποφάσισε να αποχωρήσει από τον διαγωνισμό.

Το 2019 η popstar Maruv κέρδισε τον εσωτερικό διαγωνισμό της Ουκρανίας με το τραγούδι «Siren Song» και ετοιμαζόταν να εκπροσωπήσει τη χώρα στην επερχόμενη Eurovision στο Τελ Αβίβ. Ωστόσο, δέχτηκε πολιτική επίθεση από την ουκρανική κυβέρνηση επειδή είχε προγραμματίσει μια σειρά από συναυλίες στη Ρωσία.

Η Maruv τελικά αποχώρησε διαμαρτυρόμενη, ενώ και οι διαγωνιζόμενοι που είχαν έρθει στη δεύτερη και την τρίτη θέση στον ουκρανικό διαγωνισμό σε ένδειξη υποστήριξης αρνήθηκαν να πάρουν τη θέση της. Έτσι η Ουκρανία αποφάσισε να μη συμμετάσχει εκείνη τη χρονιά.

Και φτάνουμε και στο 2022, όταν η EBU αποφασίζει να αποκλείσει μέχρι νεωτέρας τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Στον φετινό διαγωνισμό του 2024 όταν πολλοί ζήτησαν από την EBU να αποκλείσει και το Ισραήλ από τη διοργάνωση, ο γενικός διευθυντής της διοργανώτριας αρχής Νόελ Κάραν απάντησε:

«Παραμένουμε δεσμευμένοι να διασφαλίσουμε ότι ο Διαγωνισμός Τραγουδιού της Eurovision θα παραμείνει ένα μη πολιτικό γεγονός που συνεχίζει να ενώνει το κοινό παγκοσμίως μέσω της μουσικής. Κατανοούμε τις ανησυχίες και τις βαθιές απόψεις σχετικά με την τρέχουσα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, αλλά οι αξίες του Διαγωνισμού Τραγουδιού της Eurovision για καθολικότητα, συμπερίληψη και γιορτασμό της διαφορετικότητας μέσω της μουσικής δεν ήταν ποτέ πιο σημαντικές».

 

​