“Οι έφηβοι, εμείς κι ο κόσμος”

Γράφει ο Λάμπρος Ντούσικος…

​

Πριν λίγες μέρες, βρέθηκε ένα παιδί γυμνασίου, αντιμέτωπο με το κλασσικό πλέον σχολικό bullying. Οι χειρισμοί των καθηγητών και του διευθυντή ήταν για άλλη μια φορά υποδειγματικοί. Όταν ζητήθηκε από τους γονείς να εξετάσουν το ενδεχόμενο εισαγγελικής παρέμβασης ή ενεργοποίησης του σώματος δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος, η απάντηση ήταν αρνητική. Όχι όμως γιατί οι γονείς αποδέχτηκαν τη βία ή τη ψυχολογική τρομοκρατία, ούτε γιατί υποτίμησαν το περιστατικό. Αρνήθηκαν γιατί στα μάτια του παιδιού που κάνει αυτούς τους εκφοβισμούς, είδαν ένα ακόμα θύμα της σημερινής δικής μας κοινωνίας. Παρότι λοιπόν επ ουδενί δεν δέχομαι την έκφραση και τη νομιμοποίηση οποιασδήποτε μορφής βίας σε οποιοδήποτε κοινωνικό περιβάλλον, καταθέτω κάποιες σκέψεις που ίσως βοηθήσουν την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Αληθεύει ότι τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάζονται τα φαινόμενα φυσικής και ψυχολογικής ενδοσχολικής βίας. Άλλοι βιάζονται να κατηγορήσουν τους εκπαιδευτικούς ή τους εφήβους, άλλοι να νοσταλγήσουν την έλλειψη στρατιωτικής τάξης ή την απουσία τιμωρητικών μέτρων, άλλοι να υπερηφανευτούν για τον τσαμπουκά του παιδιού τους που σχεδόν πάντα οι ρίζες του φτάνουν στο ένδοξο ‘21 και φυσικά άλλοι τρέχουν να δαιμονοποιήσουν το διαδικτυακό σύμπαν.

Δεν φτάνει λοιπόν το υπαρξιακό βάρος και το κοινωνικό αδιέξοδο που βιώνουν οι έφηβοι, δεν φτάνει που ζούνε στο μακράν πιο βίαιο υποσύνολο της κοινωνίας, προστίθεται και η ιερά κρίση των ενηλίκων, που έχοντας πλέον παραιτηθεί από τον δικό τους αγώνα, φοβούνται μην τα παιδιά γίνουν ίδια με αυτούς. Κι αφού βαθιά μέσα τους ξέρουν ότι περίπου σαν κι αυτούς θα γίνουν, τα παροτρύνουν τουλάχιστον να είναι θύτες και όχι θύματα. Όπως ο πνιγμένος, που ή θα ξορκίσει τη θάλασσα ή θα απαιτήσει παντού ναυαγοσώστες ή θα προτιμήσει να πνίξει τον διπλανό.

Η ρίζα όμως του προβλήματος, είναι η υποκρισία των ενηλίκων και των πολιτειακών θεσμών, είναι η ίδια η σήψη της κοινωνίας. Κανείς δεν έχει σκύψει με πραγματικό ενδιαφέρον στη ζωή των εφήβων, η οποία αν μη τι άλλο, είναι καθρέφτης της ζωής. Ας φέρουμε λοιπόν μερικά παραδείγματα, που για κάποιον που δεν ενδιαφέρεται να αναλύσει τον παραλογισμό, τη βία και την υστερία αυτής της ζωής μέσα στη οποία οι έφηβοι καλούνται να επιδείξουν “σοβαρότητα”, θα τα θεωρήσει εκ πρώτης υπερβολικά.

Το διαδίκτυο. Εμείς το φτιάξαμε, εμείς πρώτοι το χειριστήκαμε και εμείς το παραδώσαμε. Δεν εξουσιοδοτούμαστε όμως να κάνουμε κηρύγματα ήθους. Πόσο μάλλον, αφού δεν βλέπεις ενήλικο σε αεροπλάνο, πλοίο ή πλατεία που να μην ακινητοποιείται σκυφτός πάνω από το κινητό του με τις ώρες. Στο διαδίκτυο οι ενήλικοι ανεβοκατεβάζουν μετοχές στο χρηματιστήριο και κερδοσκοπούν. Οι πολυεθνικές εισάγουν τηλεργασία και οι άριστοι τηλεκπαίδευση. Κάποιοι επιδίδονται στην πορνογραφία, το τζόγο ή τη μεθοδική και νόμιμη κατασκοπεία. Κάποιοι άλλοι πυροβολούν με διαφημίσεις και πάσης φύσης εμπορικά προϊόντα, φτάνει να βγάλουν λεφτά. Η θετική του πλευρά όμως, είναι ένα εργαλείο που θα ακολουθεί για πάντα τη ζωή των εφήβων και θα κρίνει τις εργασιακές άρα και βιοποριστικές τους ικανότητες. Είναι εξελικτικό κομμάτι των επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων του ανθρώπου, υπό την ιδιοτελή φυσικά στόχευση του σύγχρονου πολιτισμικού συστήματος που είναι ο καπιταλισμός. Οφείλουμε να το μελετήσουμε σε βάθος, να το αξιοποιήσουμε ουσιαστικά στο έπακρο, να το αλλάξουμε και όχι να σταυροκοπιόμαστε στο άκουσμά του. Όσο για τα βίντεο του διαδικτύου που “μολύνουν” τους εφήβους, μάλλον είναι πιο ενδιαφέροντα από τα βίντεο των τηλεπαρουσιαστών που γίνονται υπουργοί ή τα πορνοβίντεο που εκβιάζουν κυβερνήσεις ή τα βίντεο των master chef, eurovision, survivor, big brother κλπ. Δικά μας είναι αυτά. Όχι δικά τους.

Η βία. Τη στιγμή που τα ΜΑΤ ρίχνουν χημικά σε μια πορεία διαδηλωτών για την ειρήνη, την ίδια στιγμή βομβαρδίζονται 5000 παιδιά στη Γάζα με ανθρωπιστικές βόμβες. Αν το δεύτερο είναι αυτοάμυνα και δικαίωμα στην ελευθερία, τότε γιατί δεν είναι και το πρώτο ; Τη στιγμή που φυλάγεσαι μην κάνεις κάποιο push back  σε κανα γατάκι, γιατί πριν το καταλάβεις κάποιο ευαισθητοποιημένο μάτι της γειτονιάς θα σε οδηγήσει στην εισαγγελία, την ίδια στιγμή πνίγονται δεκάδες παιδιά στη θάλασσα από τα push back των επαγγελματιών Ελλήνων. Τα αυριανά παιδιά της κάθε Γάζας. Αν το πρώτο είναι βία, τότε γιατί δεν είναι και το δεύτερο ; Νομίζουμε δεν τα βλέπουν αυτά οι έφηβοι και δεν τα καταλαβαίνουν ; Μια κατάληψη ενάντια στην εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης, θα παταχθεί ακαριαία από τους φύλακες της δημοκρατίας. Η αποικιοκρατικού τύπου κατάληψη ολόκληρης της χώρας, ακόμη και του φυσικού της πλούτου, από τα κοράκια των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, γιατί δεν θίγει το δημοκρατικό αίσθημα της πολιτείας ; Πόση παράνοια να καταπιούν πια οι έφηβοι ; Μήπως με την πολιτική και συνταγματική βία δεν τους στερούν το δικαίωμα στην εργασία ή το δικαίωμα στη δημόσια υγεία ; Δεν είναι βια να ζουν στην ταριχευμένη πόλη της Κέρκυρας χωρίς πεζόδρομους και ποδηλατόδρομους, χωρίς συναυλίες, κινηματογράφο και αληθινό θέατρο, χωρίς κέντρα ερασιτεχνικής δημιουργίας και αθλητικές εγκαταστάσεις ; Από την άλλη, πώς εκλαμβάνει ένας έφηβος το γεγονός ότι έχει τον ελάχιστο σεβασμό των ενηλίκων, την ίδια στιγμή που οι ενήλικες σταθεροί πάντα στα ραντεβού τους, αποδίδουν τον αδιαμφισβήτητο σεβασμό, στα μυστικιστικά λείψανα της εκκλησίας, τις πολιτικές φιέστες, την Τσικνοπέμπτη, αποδίδουν τον μέγιστο σεβασμό στο μουντιάλ, τις παρελάσεις και τις εκθέσεις αυτοκινήτων ; Άρα μιλάμε για πολλαπλές εκφάνσεις και ποιοτικές διαβαθμίσεις της βίας, θύματα της οποίας είναι η νεότερη γενιά. Αυτό που αξίζει να κρατήσουμε, είναι ότι η ενδοσχολική βία αντανακλά την κοινωνική βία κατά τα πρότυπα της “κανονικότητας” που εμείς επιβάλουμε.

Η εκπαίδευση. Το 80% των μαθητών κάνουν φροντιστήρια από την Ά Γυμνασίου ακόμα και σε δευτερεύοντα μαθήματα. Η κούραση και τα πρώτα ψυχολογικά προβλήματα εμφανίζονται από νωρίς. Ένα ντελίριο σε μια κούρσα απομύζησης των πιο δημιουργικών και ευχάριστων στιγμών της ζωής ενός νέου ανθρώπου. Μια σταθερή καθυπόταξη των πιο εμπνευσμένων στοιχείων ενός εφήβου, που από τη φύση του οφείλει να αμφισβητήσει και να διαψεύδει αν χρειαστεί, την προηγούμενη γενιά. Σε αυτή την εφηβική μετάβαση, λαμβάνουν χώρα οι πιο ανατρεπτικές διεργασίες μέσα στο μυαλό μας, προάγγελοι γνωσιακών, επιστημονικών και καλλιτεχνικών επαναστάσεων. Σε αυτήν τη μετάβαση εναποθέτουμε αν το καλοσκεφτούμε, τις ελπίδες του μέλλοντος. Αντ’ αυτού, καλλιεργείται η ηττοπάθεια, η ματαιότητα και το παραμύθι του σύγχρονου τεχνικιστικού σχολαστικισμού. Καλλιεργείται η ταξική απόκλιση ακόμα και η περιθωριοποίηση ευφυέστατων παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Καλλιεργείται η γκετοποίηση όσων διαφοροποιούνται από την παραπάνω “κανονικότητα”. Η γνώση παραμερίζεται μπροστά στην άκριτη γοητεία της πληροφορίας και η συγκριτική σκέψη μπροστά στις τυποποιημένες φιλολογίζουσες φλυαρίες. Γιατί ; Ποιός αποφασίζει για όλα αυτά ; Ρωτήθηκαν ποτέ οι έφηβοι μαθητές ; Τί θα ήταν πιο ωφέλιμο ; Όταν διδάσκονται τον πελοποννησιακό πόλεμο, να παπαγαλίζουν ημερομηνίες ή να εξετάζουν εξονυχιστικά το φαινόμενο του Αλκιβιάδη που συμμαχούσε ταυτόχρονα με τους Αθηναίους, τους Σπαρτιάτες και τους Πέρσες ; Αν έκαναν μιαν αναγωγή στη σημερινή πραγματικότητα, πόσους αλκιβιάδηδες πολιτικούς θα έβρισκαν ; Πόσο συμφέρον, διαπλοκή και κερδοσκοπία θα αποκάλυπταν πίσω από τους μηχανισμούς της κοινωνίας ; Δεν θα ανακάλυπταν ότι μεγάλες ιδέες και εκκωφαντικές ηθικοκανονιστικές αξίες, επιστρατεύονται για την άσκηση κάθε μορφής εξουσίας, είτε πολιτικής και ιδεολογικής, είτε οικονομικής και θεολογικής ; Κατ’ αντιστοιχία κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στη μουσική, όπου περιορίζεται σε τρία εορταστικά τραγουδάκια για τις επετείους, ενώ κρύβει μέσα της ένα πολύτιμο επιστημολογικό μοντέλο αντάξιο των μαθηματικών. Το ίδιο συμβαίνει με την γραμματική και τη βιολογία. Το ίδιο με την άλγεβρα, που κάθε έφηβος σπαταλά τη μισή του ζωή προσπαθώντας να καταλάβει τη μεταγλώσσα της εκφώνησης του προβλήματος και όχι το ίδιο το πρόβλημα. Δεν είναι όλα αυτά παράλογα ; Μεγάλο μέρος της υποχρεωτικής λοιπόν εκπαίδευσης, αναλώνεται σε μια περιττή και παρωχημένη γνώση που κάθε άλλο παρά αναπτύσσει τον μεθοδολογικό τρόπο σκέψης. Εξοβελίζει τη χειρονακτική και εμπειρική γνώση, επιβάλει τη βαθμοθηρία, θεωρεί υποχρεωτικό το πέρασμα από τη μέγγενη του ανταγωνισμού. Δεν είναι όλο αυτό, μια μορφή βίας απέναντι στις πραγματικές ανάγκες των εφήβων ; Απέναντι στις μελλοντικές τους εργασιακές ανάγκες ; Υποχρεούνται να καθυποταχτούν σε έναν συντηρητικό σύστημα και όχι μόνο αυτό, αλλά αν θέλουν να προκόψουν, να το αποδεχτούν, να το αφομοιώσουν και να το αναπαραγάγουν. Με άλλα λόγια, πρέπει κι αυτοί να γίνουν μέρος της “κανονικότητας”.

Η οικογένεια. Στην πλειοψηφία της πιστή στο δόγμα “κατανάλωση ίσον ευημερία”, υποδυόμενη αυτοδίκαια και δια βίου πότε το ρόλο του προστάτη πότε του εκπαιδευτικού, ασκεί στους εφήβους μια σταθερή ψυχολογική βία. Στο όνομα φυσικά της αγάπης, που κατάντησε η κολυμπήθρα του Σιλωάμ για τις ανιαρές και υποτακτικές ζωές μας. Όλα για την αγάπη και το καλό των εφήβων τα αληθινά pet των περισσότερων οικογενειών. Τα αληθινά υποκατάστατα μιας ευεξίας και μιας δημιουργίας που δεν διεκδικούν ποτέ οι γονείς για τους ίδιους. Ανώτατη βαθμίδα επικύρωσης των πράξεων μιας οικογένειας, είναι η θυσία. Η αδυναμία των γονέων να παλέψουν για τον εαυτό τους, δικαιολογείται μέσα από τις θυσίες που κάνουν για τα παιδιά τους. Βασανίζονται για αυτά, στερούνται για αυτά, μιλούν από το πρωί μέχρι το βράδυ γι’ αυτά, έως ότου με έναν πολύ φυσικό πλέον τρόπο, ονειρεύονται και γι αυτά. Να λοιπόν πώς ο έφηβος μεταμορφώνεται εν αγνοία του σε θύτης και η οικογένεια του σε θύμα. Να λοιπόν πώς ένας έφηβος βρίσκεται στα 13 του, υπόλογος άρα και τρομοκρατημένος για τη δυστυχία των γονέων του απλά και μόνο επειδή υπάρχει. Νομίζουμε δεν το βλέπουν και δεν το καταλαβαίνουν ; Ίσως το παιδί του γυμνασίου που έκανε το προαναφερθέν bullying, να εμπίπτει σε μια σχετική κατηγορία. Διότι εκφοβίζει αυτός που είναι τρομοκρατημένος με τον εαυτό του και αν έστω ένα πολύ μικρό μέρος των όσων γράφουμε εδώ ισχύουν, αρκεί για να είναι τρομοκρατημένος. Λες και φταίνε οι έφηβοι, που οι γονείς τους δεν είναι ερωτευμένοι ή δεν έχουν όραμα και στόχο στη ζωή τους. Στο θεσμό λοιπόν της οικογένειας ο έφηβος διδάσκεται για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη ένταση, τον ακαταμάχητο κόσμο των συμβάσεων. Συμβάσεις για τη συνύπαρξη, την επικοινωνία, τις αποφάσεις, τον προγραμματισμό, το διάβασμα, ακόμα και το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και την ελευθερία. Αν σε αυτό προσθέσουμε και την καθημερινή διαπροσωπική υποκρισία στη βάση του δόγματος “όση αλήθεια αντέχει ο καθένας”, τότε καταλαβαίνουμε ότι το πρόβλημα είναι πολύ πιο σύνθετο.

Κατ’ αντιστοιχία θα μπορούσαμε να γράφουμε ατέλειωτες ώρες για τη γενική θέση ενός εφήβου μέσα στον κοινωνικό ιστό και τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ή για ειδικά θέματα όπως η σεξουαλική ταυτότητα (που τα τελευταία χρόνια υποσκελίζει την έγνοια για ερωτική ταυτότητα), η οικονομική δυσχέρεια, η πολιτική σήψη και τόσα άλλα. Θέματα που ορίζουν το πλαίσιο διαβίωσης του εφήβου.

Σε κάθε περίπτωση εγώ ρωτώ. Θέλουμε να μας μοιάσουν οι έφηβοι; Θέλουμε να είναι όλα τα παραπάνω; Αν ναι, τότε γιατί τους καταδικάζουμε και δυσανασχετούμε με τις παρόμοιες επιλογές τους ; Αν όχι, τότε γιατί συνεχίζουμε να τους συμβουλεύουμε και να εγείρουμε συνειδητές αξιώσεις ισχύος ;

Πρέπει να καταλάβουμε ότι αγώνας για τους νέους σημαίνει αγώνας για να αλλάξει ο κόσμος. Όσο αδιαφορούμε για το δεύτερο, άλλο τόσο αδιαφορούμε και για το πρώτο. Τα υπόλοιπα, είναι εγκληματική για τα παιδιά μας υποκρισία. Και πιστέψτε με, ο κόσμος δεν αλλάζει μόνο τακτοποιώντας το εφηβικό δωμάτιο, μαζεύοντας ένα σκουπίδι απ΄ την παραλία, χαϊδεύοντας ένα pet, κάνοντας ένα σταυρό, τρώγοντας βιολογικά. Αλλάζει όπως ακριβώς δίδαξε η ιστορία. Με προσωπικό τίμημα στον οργανωμένο κοινωνικό αγώνα.

Ας πάψουμε λοιπόν να αποτελούμε τους φορείς αυτής της δύσοσμης συντηρητικής ζωής, ας πάψουμε να αποτελούμε τους θλιμμένους εκφραστές του αναπόδραστου δυστοπικού μέλλοντος. Εμείς οι προοδευτικοί υποτίθεται ενήλικες που σκαλίσαμε την αισθητική μας φιγούρα πάνω σε βαλίτσες φορτωμένες με αυταπάτες, μέσα στα θερμοκήπια των ελπίδων και των ανατροπών, δεν τα καταφέραμε. Μας γελά σαρκαστικά η ζωή. Αυτό νομίσαμε ότι άξιζε και αυτό κάναμε. Τουλάχιστον ας αφήσουμε και τη νέα γενιά να κάνει τα δικά της. Ούτε αυταπάτες να ονειρεύονται δεν τους αφήνουμε πίσω. Τόσο στεγνή και σκληρή είναι η πραγματικότητά τους.

Πιστέψτε με, όταν οι έφηβοι κοιτιούνται στον καθρέφτη, βλέπουν πάνω τους τα δικά μας αποστραγγίδια να τρέχουν σαν ιδρώτας στο πρόσωπό τους. Και είναι άδικο, διότι το πρόσωπό τους είναι ακόμα όμορφο και λαμπερό.