Οι πέντε κίνδυνοι της σύρραξης στη Μέση Ανατολή για Ελλάδα

Του Τάσου Δασόπουλου

Με μεγάλη προσοχή παρακολουθεί η Αθήνα τις ραγδαίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, καθώς μια γενικευμένη σύρραξη, όπου θα συμμετέχουν και οι υπόλοιπες αραβικές χώρες, θα έχει ανεξέλεγκτες συνέπειες τόσο για την ευρωπαϊκή όσο και για την παγκόσμια οικονομία. 

Ήδη κυκλοφορούν σενάρια σύμφωνα με τα οποία η σύγκρουση του Ισραήλ με το Ιράν και τους “δορυφόρους” του μπορεί να οδηγήσει την τιμή του πετρελαίου να σπάσει κάθε προηγούμενο ρεκόρ, φτάνοντας ακόμη και τα 270 δολάρια το βαρέλι. Αυτό σε περίπτωση που το Ιράν χρησιμοποιήσει το απόλυτο όπλο: κλείσει τα στενά του Ορμούζ, μπλοκάροντας τη μεταφορά πετρελαίου από την Αραβική Χερσόνησο προς τη Δύση. Και ενώ οι αντάρτες Χούθι συνεχίζουν να προκαλούν τη ζημιά που ήδη προκαλούν στις θαλάσσιες μεταφορές για το 30% του παγκόσμιου εμπορίου.  

Ο μεγαλύτερος φόβος στην παρούσα χρονική φάση είναι ότι η Δύση είναι δύσκολο να παίξει τον ρόλο του ειρηνοποιού, για να μην ξεφύγουν τα πράγματα. Οι ΗΠΑ βρίσκονται στην τελική ευθεία για τις εκλογές, με τον νυν πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, να έχει εξαιρετικά περιορισμένη επιρροή, αφού όλοι ξέρουν ότι δεν έχει “αύριο” στον Λευκό Οίκο. Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ούτως ή άλλως δεν μπορεί να μιλήσει με μία φωνή, αντιμετωπίζει επιπλέον το πολιτικό και οικονομικό πρόβλημα των δύο ηγέτιδων δυνάμεων, της Γερμανίας και της Γαλλίας, γεγονός που περιορίζει ακόμη περισσότερο τα περιθώρια της ευρωπαϊκής διπλωματίας. 

Με αυτά τα δεδομένα και πέρα από την έντονη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή, η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή καθορίζεται από τις προθέσεις της κυβέρνησης του Ισραήλ και της κυβέρνησης του Ιράν, που είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές του πολέμου, ο οποίος προς το παρόν έχει νέα εστία στον Λίβανο.

Ανάλογα με τη διάρκεια και την ένταση της σύρραξης στη Μέση Ανατολή, η οποία δεν είναι εντελώς ανεξάρτητη από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αφού και η Ρωσία θα έχει λόγο στα πράγματα μέσα από τις στενές σχέσεις που διατηρεί με τον Ιράν, κυρίως η Ευρώπη, αλλά και οι ΗΠΑ και η Κίνα ετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν ξανά κινδύνους, που γεννιούνται για τις οικονομίες τους. 

Οι πέντε κίνδυνοι 

Ακριβέστερα, σε αυτή τη χρονική φάση ζούμε την αναζωπύρωση των κινδύνων που προέκυψαν εδώ και έναν χρόνο από την τρομοκρατική ενέργεια της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 στο Ισραήλ. Συγκεκριμένα: 

– Ο πρώτος μεγάλος κίνδυνος είναι να περάσουμε ξανά σε μια παρατεταμένη αστάθεια στην αγορά ενέργειας. Ένα τέτοιο περιβάλλον θα βρει την Ε.Ε. στη χειρότερη δυνατή στιγμή. Ο γαλλογερμανικός άξονας έχει απενεργοποιηθεί, λόγω των πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων των δύο “μεγάλων” της Ευρωζώνης, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της Ε.Ε. τροφοδοτείται ενεργειακά με μεγάλες ποσότητες ακριβού υγροποιημένου φυσικού αερίου. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας θα πυροδοτήσουν μια νέα πληθωριστική κρίση. Αυτό είναι πολύ πιθανό να σταματήσει (αν δεν αναστρέψει τελείως) την πορεία μείωσης των επιτοκίων του ευρώ. Με υψηλό πληθωρισμό και επιτόκια η σημαντική επιβράδυνση της Ε.Ε. θα μετατραπεί σε ύφεση και ταυτόχρονα στασιμοπληθωρισμό, με άγνωστο χρονικό ορίζοντα. Απέναντι σε αυτό το σκηνικό, η Ελλάδα επίσης θα δει το πρόβλημα του πληθωρισμού να μεγαλώνει και την ανάπτυξη να συρρικνώνεται, λόγω του περιορισμού των εξαγωγών σε αγαθά, καθώς οι χώρες της Ε.Ε. ήταν και παραμένουν οι μεγαλύτεροι κοινωνικοί εταίροι της Ελλάδας.  

– Χτύπημα στον τουρισμό. Αν η σύρραξη διαρκέσει κάποιους μήνες, θα έχουμε αρνητικές συνέπειες και στον τουρισμό. Αυτό όχι μόνο λόγω της οικονομικής δυσπραγίας των Ευρωπαίων, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 70% των τουριστών κάθε καλοκαιριού. Αυτή τη φορά ρόλο θα παίξει και η εγγύτητα της Ελλάδας στο θέατρο των εξελίξεων, αφού οι στρατιωτικές κινήσεις από και προς τη Μέση Ανατολή και σε δεύτερο χρόνο οι εχθροπραξίες θα εξελίσσονται μέσω της Ελλάδας και της Κύπρου.  

– Η ιδιωτική κατανάλωση θα μειωθεί. Παρά τα μέτρα αύξησης των εισοδημάτων που έχουν υιοθετηθεί για το 2024 και για το 2025, η επαναφορά ενός περιβάλλοντος υψηλού πληθωρισμού θα πλήξει και την ιδιωτική κατανάλωση, η οποία συμμετέχει με το τεράστιο ακόμη ποσοστό του 70% στη διαμόρφωση του ΑΕΠ. 

– Το πρόβλημα των θαλάσσιων μεταφορών. Η δυσκολία μετακίνησης εμπορευμάτων δια θαλάσσης θα ενταθεί, αφού η πλευρά του Ιράν θα εκβιάζει μέσω της δράσης των ανταρτών Χούθι την ευημερία της Δύσης. Η Ελλάδα έχει να χάσει και από αυτό, καθώς μετά τον περασμένο Οκτώβριο και το κλείσιμο των στενών της Ερυθράς Θάλασσας ο Πειραιάς έχασε το 35% της εμπορικής του κίνησης, περιορίζοντας ακόμη περισσότερο το ΑΕΠ. Επιπλέον, συνέπειες θα υπάρξουν και για την ελληνική ναυτιλία, η οποία έχει μεγάλο μερίδιο της μεταφορικής κίνησης στην περιοχή. 

– Οι επενδύσεις θα πάρουν αναβολή. Ένας πιο ειδικός κίνδυνος για την Ελλάδα, η οποία αγωνίζεται να κλείσει το επενδυτικό κενό της μεγάλης κρίσης, θα είναι το φρενάρισμα των επενδύσεων. Τα υψηλά επιτόκια επιβράδυναν την αύξηση των επενδύσεων για το 2023 και το 2024. Αν η κρίση έχει διάρκεια και οι μειώσεις των επιτοκίων “παγώσουν”, τότε οι ιδιωτικές επενδύσεις που χρηματοδοτούνται με χαμηλότοκα δάνεια του ΤΑΑ, λόγω της πρόσθετης χρηματοδότησής τους από εμπορικές τράπεζες, στην καλύτερη περίπτωση θα αναβληθούν και στη χειρότερη θα ματαιωθούν. 

Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι  

Εκτός από το καθαρά οικονομικό πρόβλημα που θα δημιουργήσει μια παρατεταμένη σύρραξη στη Μέση Ανατολή, είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει και τοπικές γεωπολιτικές αναταράξεις στην περιοχή μας. Αυτό, αν στις εξελίξεις εμπλακεί πιο ενεργά η γειτονική Τουρκία, παίρνοντας θέση είτε υπέρ της Δύσης είτε υπέρ των υπόλοιπων μουσουλμανικών κρατών, ειδικά αν αυτά έχουν εμπλακεί περισσότερο στη διαμάχη. Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε και την Αθήνα να πάρει θέση στην κατάσταση με ό,τι θετικό ή αρνητικό θα σήμαινε αυτό.