Οι προσαρμογές που εξασφαλίζουν τα €36 δισ. του ‘Ελλάδα 2.0’

Του Τάσου Δασόπουλου

Μικρές αλλά κρίσιμες προσαρμογές μπορούν να αποτελέσουν λύση σε προβλήματα που έχουν αρχίσει να προκύπτουν με τη ροή των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από το οποίο η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει συνολικά 36 δισ. ευρώ, από τα οποία 18,3 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις και 17,7 δισ. ευρώ δάνεια. 

Στη διεκδίκηση της 4ης δόσης, ύψους 3,3 δισ. ευρώ, η Ελλάδα ήδη έχει κάνει χρήση σε δύο από τις ευκολίες που παρέχονται από τον οδηγό εφαρμογής του προγράμματος, που εξέδωσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ειδικότερα, τον περασμένο Απρίλιο έγινε χρήση του μέτρου για το σπάσιμο μιας δόσης των 3,3 δισ. σε μία υποδόση ύψους 2,3 δισ. ευρώ που θα αφορούσε δάνεια, αφού είχε επιτευχθεί ο στόχος της συμβασιοποίησης δανείων ύψους 4,25 δισ. ευρώ, ενώ το κομμάτι ύψους 1 δισ. που αφορά τις επιχορηγήσεις έμεινε να περιμένει να ολοκληρωθούν άλλα 2 ορόσημα που βρίσκονταν σε εκκρεμότητα. Την περασμένη Πέμπτη έγινε χρήση και μιας δεύτερης διευκόλυνσης. Επειδή δύο ορόσημα βρίσκονταν σε εκκρεμότητα (η ενεργειακή αναβάθμιση 9.700 εμπορικών ακινήτων και οι συμβάσεις για τη διπλή Ανάπλαση Ελαιώνα Βοτανικού), αποφασίστηκε να αντικατασταθούν με δύο ορόσημα από την 5η δόση, η οποία ολοκληρώθηκαν πρόωρα, ώστε η Ελλάδα να μπορεί να κάνει το αίτημα και για την υπο-δόση του 1 δισ. ευρώ.

Είναι σαφές ότι οι προσαρμογές αυτές, καθώς και οι υπόλοιπες οι οποίες περιλαμβάνονται στον οδηγό, απαιτούν διαβούλευση και συμφωνία με τις Βρυξέλλες και πλήρη αιτιολόγηση των αλλαγών. Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαριστεί ότι οι αλλαγές επιτρέπονται μόνο σε συγκεκριμένα έργα-ορόσημα ή στόχους και θα πρέπει να μην αλλοιώνουν την ποσόστωση των τεσσάρων αξόνων του ελληνικού προγράμματος Ελλάδα 2.0 σε ό,τι αφορά τους τέσσερις βασικούς άξονες: πράσινη μετάβαση, ψηφιακή μετάβαση, άξονας δεξιότητες-απασχόληση-κοινωνική συνοχή και, τέταρτος, ιδιωτικές επενδύσεις-μετασχηματισμός της κοινωνίας. 

Οι επιτρεπτές αλλαγές 

Με βάση τον οδηγό της Κομισιόν οι αλλαγές που επιτρέπονται αφορούν: 

– Την αλλαγή ενός μέτρου το οποίο καθίσταται μη εφικτό πλέον με βάση το επίπεδο κόστους ή αποτελεσματικότητας, λαμβάνοντας υπόψη τη διοικητική επιβάρυνση που συνεπάγεται η εφαρμογή του. Αυτό μπορεί να γίνει με την υπόδειξη από το κράτος-μέλος μιας καλύτερης εναλλακτικής λύσης που επιτρέπει τη μείωση του διοικητικού φόρτου, ώστε το μέτρο να εξακολουθεί να τηρεί τους στόχους του ΤΑΑ. Επίσης θα πρέπει να δοθεί μια περιγραφή εναλλακτικού ορόσημου, ή γιατί ορισμένες απαιτήσεις δεν συμβάλλουν στην επίτευξη του(των) στόχου(-ων) του μέτρου.

– Δίνεται η δυνατότητα κάποιες επενδύσεις ή μεταρρυθμίσεις να ξεκινούν την υλοποίησή τους με χρηματοδότηση του ΤΑΑ και αν αποδειχθεί ότι δεν μπορούν να ολοκληρωθούν μέσα σε συγκεκριμένα χρονικά όρια του ΤΑΑ, να ολοκληρώνονται με χρήματα άλλων κοινοτικών πρωτοβουλιών όπως το ΕΣΠΑ 2021-2027. Θα πρέπει όμως στην αιτιολόγηση της αλλαγής να αναφέρεται σαφώς το κομμάτι του έργου που θα ολοκληρωθεί με χρήματα του ΤΑΑ. 

– Δίνεται η δυνατότητα για τροποποίηση, αλλαγή ή αντικατάσταση οροσήμων και στόχων, πάντα με αιτιολόγηση της αλλαγής και περιγραφή της νέας μορφής των οροσήμων ή στόχων που θα εφαρμοστούν, χωρίς να υπάρχει απόκλιση από τους αρχικούς στόχους του κάθε μέτρου του προγράμματος.  Παραδείγματα 

Ο οδηγός παρέχει χαρακτηριστικά παραδείγματα αλλαγών σε επιμέρους έργα των εθνικών προγραμμάτων για τα κράτη-μέλη. Συγκεκριμένα: 

1. Ένα κράτος-μέλος προτείνει την κατάργηση μιας μεγάλης ψηφιακής επένδυσης λόγω ελλείψεων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Το αίτημα συνοδεύεται από συνοπτική επισκόπηση των προσπαθειών που έγιναν από τις αρχές να προμηθευτούν το σχετικό προϊόν και, όπου υπάρχουν, αποδεικτικά στοιχεία για την αποτυχημένη διαδικασία του διαγωνισμού.

2. Ένα κράτος-μέλος προσδιορίζει έναν πιο οικονομικό τρόπο για την κατασκευή ενός κόμβου μεταφορών και θα ήθελε να αλλάξει τις σχετικές τεχνικές προδιαγραφές στο αντίστοιχο ορόσημο. Αυτό το αίτημα συνοδεύεται από έγγραφο που εξηγεί το είδος της ανάλυσης που έγινε, για να καθοριστεί ότι η νέα μέθοδος θα είναι πιο αποδοτική σε όρους κόστους, οδηγώντας όμως στα ίδια συνολικά αποτελέσματα.

3. Ένα κράτος αλλάζει τα χαρακτηριστικά ενός υδροηλεκτρικού σταθμού, για να παρέχει σημαντικά καλύτερη παραγωγή ενέργειας, παρά το ελαφρώς υψηλότερο κόστος. Το κράτος-μέλος παρέχει μια σύντομη ανάλυση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα νέα χαρακτηριστικά του υδροηλεκτρικού σταθμού θα βελτιώσουν τη συνολική του απόδοση και επικαιροποιημένη εκτίμηση του κόστους του μέτρου.

4. Ένα κράτος-μέλος προτείνει να καταργηθεί η απαίτηση δημιουργίας ενός ταμείου-ομπρέλα, που θα χρησιμοποιείται μόνο για τη διοχέτευση επενδύσεων σε δύο υπάρχοντα ταμεία. Το κράτος-μέλος δείχνει ότι η επένδυση μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα χρησιμοποιώντας τα δύο υφιστάμενα ταμεία, χωρίς τη διοικητική επιβάρυνση που σχετίζεται με τη δημιουργία του ταμείου-ομπρέλα.

5. Ένα κράτος-μέλος προτείνει να αντικατασταθεί ο δείκτης για μια δεδομένη επένδυση (π.χ., αριθμός δέντρων που φυτεύτηκαν) με έναν άλλο δείκτη (π.χ., έκταση φύτευσης με συγκεκριμένη πυκνότητα) επειδή, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και τις εθνικές διαδικασίες, δεν ήταν δυνατό ή ήταν υπερβολικά δυσχερές να υπάρξουν άμεσες αποδείξεις για την τήρηση του αρχικού δείκτη. Χρησιμοποιώντας τον νέο δείκτη, το κράτος-μέλος θα μπορούσε, με μικρότερο διοικητικό φόρτο, να δείξει ότι επιτεύχθηκε το ορόσημο/στόχος, χωρίς να αλλοιωθεί η φιλοδοξία της επένδυσης.

6. Ένα κράτος-μέλος προτείνει να αφαιρεθεί μια συγκεκριμένη λεπτομέρεια που αναφέρεται σε ένα ορόσημο που δεν σχετίζεται με τον στόχο του μέτρου και με την ουσία της επένδυσης/μεταρρύθμισης. Για παράδειγμα, η ονομαστική αναφορά σε ένα συγκεκριμένο διοικητικό όργανο.