Ορισμένες από τις πρώην αποικίες της Ισπανίας την αγνοούν όλο και περισσότερο

Του Juan Pablo Spinetto

Στον διεθνή ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας για την επιρροή στη Λατινική Αμερική, ένα έθνος είναι σαφώς χαμένο: Η Ισπανία.

Η πολιτική σημασία της χώρας με τους ισχυρότερους πολιτιστικούς, ιστορικούς και γλωσσικούς δεσμούς με την περιοχή έχει εξασθενήσει εδώ και δύο δεκαετίες, ως αποτέλεσμα απροσεξίας, καθώς και παρεξηγήσεων και αλλαγών πολιτικής και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Αλλά η ασυνήθιστα προσωπική διαμάχη αυτού του μήνα μεταξύ του προέδρου της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι και του πρωθυπουργού της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ δείχνει πόσο πολύ έχει διαβρωθεί η σχέση. Θα σας απαλλάξω από τις λεπτομέρειες – αφορούν τις προσβολές του Μιλέι προς τη σύζυγο του Σάντσεθ και την υποστήριξή του στον πολιτικό αντίπαλο του Σάντσεθ, με αποτέλεσμα η Ισπανία να αποσύρει τον πρεσβευτή της στο Μπουένος Άιρες – αλλά αρκεί να πω ότι οι δηλώσεις και από τις δύο κυβερνήσεις έχουν φέρει δύο έθνη που συνδέονται με βαθιά φιλία στα πρόθυρα του τερματισμού των διπλωματικών σχέσεων.

Αντιδιπλωματικό στυλ του Μιλέι

Πράγματι, το αντιδιπλωματικό στυλ του Μιλέι θα δοκίμαζε ακόμη και τον πιο υπομονετικό ηγέτη του κόσμου, που ο Σάντσεθ δεν είναι. Αλλά είναι απίθανο ο Μιλέι να είχε φτάσει τόσο μακριά όσο έφτασε, αν η Αργεντινή εξαρτιόταν από την Ισπανία όσο εξαρτάται από τις ΗΠΑ ή την Κίνα.

Ο Μιλέι δεν είναι ο πρώτος Λατινοαμερικανός ηγέτης που κάνει αυτόν τον κυνικό υπολογισμό: Τον Ιανουάριο του 2019, αμέσως μετά την ανάληψη της προεδρίας του Μεξικού, ο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ φιλοξένησε τον Σάντσεθ, ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ισπανίας, ως τον πρώτο του διεθνή επισκέπτη. Το καλό κλίμα εξατμίστηκε μόλις λίγες εβδομάδες αργότερα, όταν ο Ομπραδόρ απαίτησε μια συγγνώμη από την Ισπανία για τις κακοποιήσεις που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της κατάκτησης του Μεξικού, κάτι που η Μαδρίτη αρνήθηκε να κάνει. Η διμερής σχέση δεν έχει ακόμη ανακάμψει, παρά την ιδεολογική “συγγένεια” των ηγετών.

Ο πολιτικός κατακερματισμός και ο φυλετισμός βοηθούν επίσης να εξηγηθούν κάποιες αδιανόητες κινήσεις, όπως η συμμετοχή του Μιλέι και του Χιλιανού υποψήφιου για την προεδρία Χοσέ Αντόνιο Καστ σε πολιτική συγκέντρωση στη Μαδρίτη που διοργανώθηκε από το ακροδεξιό αντιπολιτευόμενο κόμμα Vox. Από την πλευρά του, ο Σάντσεθ υποστήριξε τον αντίπαλο του Μιλέι κατά τη διάρκεια των εκλογών στην Αργεντινή πέρυσι και δεν έκανε ποτέ ένα συγχαρητήριο τηλεφώνημα μετά τη νίκη του Μιλέι.

Η ευθύνη του Σάντσεθ

Αυτό δεν ήταν μόνο κακή πολιτική κίνηση από την πλευρά του Σάντσεθ, αλλά ήταν και στρατηγικά δεν ήταν σοφή στάση για την Ισπανία: Υπάρχουν 33 χώρες στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, και η Ισπανία δεν μπορεί να περιμένει ότι όλες τους θα είναι ιδεολογικοί σύμμαχοι. Ο Σάντσεθ αφήνει τις βραχυπρόθεσμες πολιτικές του ανάγκες (υπάρχουν ευρωπαϊκές εκλογές τον επόμενο μήνα) να υπερισχύσουν των ευρύτερων ενδιαφερόντων. Θα μπορούσε να μάθει ένα ή δύο πράγματα από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο οποίος έχει καταβάλει προσπάθειες να συνεργαστεί με περιφερειακούς συμμάχους ακόμη και όταν υπάρχουν ιδεολογικές διαφορές (όπως με τον Μίλεϊ).

Κατά μία έννοια, η φθίνουσα πολιτική επιρροή της Ισπανίας δεν είναι κάτι καινούργιο. Η χώρα που αυτοδιαφημίστηκε ως “γέφυρα” μεταξύ Ευρώπης και Λατινικής Αμερικής δεν έχει κάνει πολλά για να βοηθήσει στην ολοκλήρωση των εμπορικών συμφωνιών Ευρωπαϊκής Ένωσης-Μερκοσούρ ή ΕΕ-Μεξικού. Η Βραζιλία και το Μεξικό έχουν πλέον μεγαλύτερες οικονομίες από την Ισπανία και, πέρα από τις πολιτιστικές συγγένειες, δεν χρειάζονται μεσάζοντες για να συζητήσουν τα θέματά τους με τους μεγάλους. Επίσης, η Ισπανία δεν έχει σημαντική παρουσία σε καμία από τις μεγάλες πολιτικές συζητήσεις της Λατινικής Αμερικής – σχετικά με τη διακίνηση ναρκωτικών, τη μετανάστευση ή, για να σημειώσουμε ένα εξόφθαλμο παράδειγμα, τη Βενεζουέλα. Ο επιζήμιος ρόλος του πρώην Ισπανού πρωθυπουργού Χοσέ Λουίς Ροδρίγκεθ Θαπατέρο στη χώρα αυτή, όπου προσπάθησε ανεπιτυχώς να μεσολαβήσει μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, άφησε το Κατάρ, τη Νορβηγία και το Μεξικό να εμπλέκονται περισσότερο στη σύγκρουση από ό,τι η Ισπανία.

Αυτάρεσκος ξάδερφος

Το αποτέλεσμα είναι ότι ορισμένοι στη Λατινική Αμερική βλέπουν πλέον την Ισπανία ως ένα είδος αυτάρεσκου μεγαλύτερου ξαδέρφου, κάποιον που άκουγαν παλαιότερα, αλλά τώρα τον βλέπουν ως πομπώδη και λίγο αυταρχικό. Αυτή η στάση μπορεί να είναι αποτέλεσμα των γεγονότων της δεκαετίας του 1990 και του 2000, όταν οι ισπανικές εταιρείες συμμετείχαν επιθετικά στην ιδιωτικοποίηση και την εξαγορά περιουσιακών στοιχείων της Λατινικής Αμερικής, μια στρατηγική που ορισμένοι ονόμασαν “δεύτερη κατάκτηση”. Δικαίως ή όχι, ένας μεγάλος αριθμός Λατινοαμερικανών εξακολουθεί να δυσανασχετεί με εκείνα τα χρόνια.

Χρειάζονται δύο για να χορέψεις τανγκό

Φυσικά, χρειάζονται δύο για να χορέψεις τανγκό, και κατά κάποιο τρόπο είναι κατανοητό ότι η Ισπανία θα έχανε το ενδιαφέρον της για μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από συνεχείς πολιτικές ανατροπές και εκκεντρικότητες. Αν οι ηγέτες της Λατινικής Αμερικής δεν μπορούν να διακρίνουν μεταξύ των στρατηγικών συμφερόντων των εθνών τους και της τοπικής πολιτικής, γιατί να το κάνει ο ηγέτης της (όλο και πιο ευρωκεντρικής) Ισπανίας;

Ακόμη, η φθίνουσα επιρροή της Ισπανίας φαίνεται να περιορίζεται στην πολιτική: Συνεχίζει να είναι ένας από τους κορυφαίους επενδυτές της περιοχής, οι εταιρείες της γενικά ευημερούν στην περιοχή και υπάρχουν μεγάλες επιχειρηματικές, πολιτιστικές και προσωπικές αλληλεπιδράσεις σε όλη την Ιβηρική Αμερική. Η επιρροή της Ισπανίας είναι επίσης αισθητή με λιγότερο ορατούς τρόπους, όπως η συνεργασία σε θέματα ασφάλειας, δικαιοσύνης και πληροφοριών.

“Η σχέση είναι πολύ σταθερή και ταυτόχρονα πολύ ιδιαίτερη, επειδή έχει πολλούς πυλώνες”, ανέφερε ο Κάρλος Μαλαμούντ, αναλυτής για τη Λατινική Αμερική στο think tank Real Instituto Elcano με έδρα τη Μαδρίτη. “Η σχέση διατηρείται από διάφορα στοιχεία που δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά”.

Ομοίως, οι εταιρείες της Λατινικής Αμερικής αποκτούν όλο και μεγαλύτερη επιρροή στην Ισπανία, ενώ οι πλούσιοι Μεξικανοί, Αργεντινοί και Κολομβιανοί επενδυτές μετατρέπουν τη Μαδρίτη σε ένα νέο Μαϊάμι (το οποίο μάλλον δεν είναι και τόσο καλή ιδέα). Τα πράγματα φαίνονται εξίσου ζωηρά στο μέτωπο του τουρισμού και των ταξιδιών: Υπάρχουν σχεδόν 900 εβδομαδιαίες πτήσεις μεταξύ της Ισπανίας και της Λατινικής Αμερικής, συμπεριλαμβανομένης της Καραϊβικής, γεγονός που καθιστά την Ισπανία τη χώρα που συνδέεται περισσότερο με την περιοχή μετά τις ΗΠΑ και τον Καναδά, σύμφωνα με την ALTA, μια τοπική ένωση αερομεταφορών.

Περιθώρια βελτίωσης των διμερών σχέσεων

Εάν η μείωση της πολιτικής επιρροής της Ισπανίας δεν επηρεάσει τα οικονομικά και πολιτιστικά της συμφέροντα, ίσως να μην είναι όλα τόσο άσχημα. Δεδομένων των σημερινών συνθηκών – δηλαδή του ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας στην περιοχή – δεν είναι σαφές ότι υπάρχει σημαντικός πολιτικός ρόλος για την Ισπανία στη Λατινική Αμερική ούτως ή άλλως. Επομένως, ίσως τώρα θα έχουν το περιθώριο να δουλέψουν τη σχέση τους σε άλλους τομείς. Μπορεί να μην είναι τόσο κοντά όσο τα αδέλφια, αλλά όλα τα ξαδέλφια μοιράζονται έναν δεσμό.

Απόδοση – Επιμέλεια: Σ. Κετιτζιάν