Προσφυγικό: Η πτώση του Άσαντ αλλάζει την πολιτική Ευρώπης και Τουρκίας

Η δραματική πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ ενέτεινε αμέσως τη συζήτηση σε όλη την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή για τους Σύρους, τη μεγαλύτερη «δεξαμενή» προσφύγων στον κόσμο, με τις εκκλήσεις προς τα εκατομμύρια των προσφύγων της χώρας να επιστρέψουν στα σπίτια του να αυξάνονται άμεσα. 

Είναι πιθανό, προειδοποίησαν αναλυτές σύμφωνα με τη Washington Post, ότι οι χώρες υποδοχής θα μπορούσαν να ανταλλάσσουν μια ροή προσφύγων με μια άλλη, εάν μεγάλος αριθμός Σύρων εγκαταλείψουν ένα νέο και απρόβλεπτο καθεστώς. Αλλά για τις χώρες υποδοχής και τους ίδιους τους πρόσφυγες, η φυγή του Άσαντ και η κατάληψη της πρωτεύουσας από ισλαμιστές αντάρτες ισοδυναμεί με μια στιγμή που άλλαξε το παιχνίδι σε μια ανθρωπιστική κρίση που, μέσω ιστορικών κυμάτων αιτούντων άσυλο, αναστάτωσε τις κοινωνίες χιλιάδες μίλια μακριά από τη Δαμασκό.

Τη Δευτέρα, ένας αυξανόμενος αριθμός ευρωπαϊκών χωρών – συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας, του Βελγίου, της Βρετανίας, της Δανίας, της Γερμανίας, της Νορβηγίας της Σουηδίας ανακοίνωσαν ότι ανέστειλαν την επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου από τη Συρία.

Στη Γερμανία, η οποία απορρόφησε τον μεγαλύτερο αριθμό Σύριων αιτούντων άσυλο στην Ευρώπη, και όπου οι αντιδράσεις κατά των προσφύγων εντείνονται ενόψει των εκλογών του Φεβρουαρίου, η ανακοίνωση της Δευτέρας σήμαινε πάγωμα 47.270 αιτήσεων. Η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέιζερ σχολίασε ότι οι αποφάσεις θα εξαρτηθούν από το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση.

«Το τέλος της τυραννίας του Άσαντ είναι μια μεγάλη ανακούφιση για πολλούς ανθρώπους που έχουν υποστεί βασανιστήρια, δολοφονίες και τρόμο. Σε πολλούς Σύρους πρόσφυγες που έχουν βρει προστασία στη Γερμανία αναζωογονήθηκε η ελπίδα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους», σημείωσε στο X. Αλλά πρόσθεσε: «Η κατάσταση στη Συρία αυτή τη στιγμή είναι πολύ μπερδεμένη. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να προβλεφθούν συγκεκριμένες δυνατότητες επιστροφής αυτή τη στιγμή και θα ήταν αμφίβολο να κάνουμε εικασίες για αυτό σε μια τόσο ασταθή κατάσταση».

Ορισμένες χώρες υποδοχής προχώρησαν παραπέρα, λέγοντας ότι θα πιέσουν τους Σύρους να φύγουν. Ο υπουργός Εσωτερικών της Αυστρίας Γκέρχαρντ Κάρνερ δήλωσε ότι το υπουργείο του προετοιμάζει ένα σχέδιο για «επαναπατρισμό με τάξη και απέλαση στη Συρία».

«Ως πρώτο βήμα, θα έλεγα ότι κάνουμε μια προσφορά», είπε ο Γενς Σπαν, υψηλόβαθμος πολιτικός της αντιπολίτευσης από το συντηρητικό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU) της Γερμανίας, στη γερμανική τηλεόραση τη Δευτέρα. «Τι θα λέγατε αν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση πει: ‘’Όλοι όσοι θέλουν να επιστρέψουν στη Συρία, θα τους ναυλώσουμε αεροπλάνα και θα λάβουν ένα αρχικό κεφάλαιο 1.000 ευρώ’’».

Ακόμη και πριν από την αιφνίδια προέλαση των Σύρων ανταρτών, μια καταιγιστική αντίδραση κατά των αιτούντων άσυλο είχε προκαλέσει τα κάποτε δεκτικά έθνη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Σουηδίας, να τηρήσουν σκληρή γραμμή για τη μετανάστευση και να αναστρέψουν τα μέτρα προστασίας. Ορισμένες συντηρητικές ευρωπαϊκές φωνές, με επικεφαλής την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, πίεζαν να κηρυχθούν τμήματα της Συρίας αρκετά ασφαλή για την επιστροφή των προσφύγων. Οι σκηνές αγαλλίασης για την ήττα του Άσαντ έχουν πλέον επιταχύνει αυτές τις εκκλήσεις.

Μια τέτοια συζήτηση, ωστόσο, έρχεται σε αντίθεση με τη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συρία. «Δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για ασφαλείς, εθελοντικές, αξιοπρεπείς επιστροφές στη Συρία», ξεκαθάρισε τη Δευτέρα ο εκπρόσωπος της ΕΕ Ανουάρ Ελ Ανούνι.

Σημείωσε ότι η ΕΕ «δεν ασχολείται προς το παρόν» με τη συριακή ισλαμιστική ομάδα που ανέτρεψε τον Άσαντ. Η ομάδα, η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), επιχείρησε να προβληθεί ως πιο ανεκτική από τότε που έσπασε τους δεσμούς της με το παρακλάδι της Αλ Κάιντα της Συρίας το 2016, αλλά παραμένει υπό τις κυρώσεις της Ένωσης. 

«Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να μετριάσουν τις προσδοκίες ότι οι Σύροι πρόσφυγες θα σπεύσουν να επιστρέψουν (στη χώρα τους)», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Ολμπράιτ, πρώην ανώτερος διπλωμάτης των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη που ειδικεύεται στους πρόσφυγες. «Το αποτέλεσμα των επαναστάσεων της Αραβικής Άνοιξης στην Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Τυνησία θα φέρει σκεπτικισμό για την ανατροπή της ζωής που έχουν διαμορφώσει στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι θα θέλουν να περιμένουν και να δουν πώς θα εξελιχθεί η μετάβαση».

Θα μπορούσε να χρειαστούν μήνες ή και περισσότερο, για να ξεκαθαριστεί πώς θα μοιάζει μια νέα Συρία και πόσο φιλόξενη μπορεί να είναι για τους παλιννοστούντες. Η παροχή ευελιξίας ώστε να έρχονται και να φεύγουν χωρίς να καταργείται η προστασία τους στις χώρες υποδοχής θα μπορούσε να τους επιτρέψει να κάνουν μια δοκιμή, υποστήριξαν οι παρατηρητές.

Από το ξέσπασμα του παρατεταμένου εμφυλίου πολέμου στη Συρία το 2011, οι πρόσφυγες της χώρας έχουν εξαπλωθεί σε 130 έθνη, σύμφωνα με την Υπηρεσία Προσφύγων των Ηνωμένων Εθνών, με την πλειονότητα να βρίσκεται στην Τουρκία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Ιράκ και την Αίγυπτο, και πάνω από ένα εκατομμύριο να έχει διασπαρεί σε όλη την Ευρώπη.

Μερικοί ήταν πρόθυμοι να επιστρέψουν – καθώς ένιωσαν την έλξη της οικογένειας, αντιμετώπισαν τη δυσκολία να χτίσουν νέες ζωές σε όχι φιλόξενες χώρες υποδοχής, ή βρέθηκαν σε μέρη ακόμη πιο ασταθή. Καθώς ο Λίβανος αναδεικνυόταν ως το τελευταίο πεδίο μάχης στη Μέση Ανατολή, χιλιάδες Σύροι είχαν αρχίσει να επιστρέφουν.

Αλλά για τους πρόσφυγες που έχουν περάσει πάνω από μια δεκαετία στις φιλελεύθερες δημοκρατίες της Ευρώπης, η επιστροφή στη Συρία υπό μια ισλαμιστική κυβέρνηση, ακόμη και αυτή που έχει δεσμευτεί δημόσια για ανοχή, θα μπορούσε να είναι μια τρομακτική αλλαγή, ιδιαίτερα για τα παιδιά.

Ο Ανάς Μονταμάνι, ο Σύρος πρόσφυγας που πόζαρε για μια viral σέλφι με τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ στο απόγειο της προσφυγικής κρίσης το 2015, γιόρτασε την πτώση του Άσαντ. Αλλά ο 27χρονος είπε σε συνέντευξή του ότι άνθρωποι σαν κι αυτόν είχαν πλέον νέες ζωές σε νέες χώρες. Έχει δουλειά ως μοντέρ και καμεραμάν για το διεθνές τηλεοπτικό δίκτυο της Γερμανίας, Deutsche Welle, και ζει στο Βερολίνο με την Ουκρανή αρραβωνιαστικιά του.

«Η ζωή μου είναι εδώ. Γιατί να αφήσω πίσω μου το δεύτερο σπίτι μου;» αναρωτήθηκε. Αντίθετα με πολλούς από το 1 εκατομμύριο Σύρους πρόσφυγες στη Γερμανία ωστόσο, έχει επίσης γερμανική υπηκοότητα.

Στη Γερμανία, η «κουλτούρα καλωσορίσματος» που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2015 έχει εξαφανιστεί. Πολλές κοινότητες λένε ότι δεν μπορούν πλέον να φιλοξενήσουν Σύρους πρόσφυγες – δεν έχουν αρκετή στέγαση ή χώρο στις τάξεις τους.

Έτσι, όταν Σύροι συγκεντρώθηκαν σε πόλεις σε όλη τη Γερμανία την Κυριακή – κυματίζοντας σημαίες της Συρίας και πυροτεχνήματα για να γιορτάσουν την ανατροπή του Άσαντ – ακροδεξιοί πολιτικοί άρχισαν να καλούν τους πρόσφυγες «να επιστρέψουν στα σπίτια τους».

«Δεν υπάρχει ανθρώπινο δικαίωμα να ζει κανείς μόνιμα σε μια μακρινή χώρα και να εισπράττει τα κοινωνικά της επιδόματα», δήλωσε τη Δευτέρα ο Γιούργκεν Μπράουν, εκπρόσωπος ανθρωπίνων δικαιωμάτων της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD). «Οι δεκάδες χιλιάδες Σύροι που ζητωκραυγάζουν στους δρόμους της Γερμανίας πρέπει να επιστρέψουν αμέσως στα σπίτια τους. Η Συρία είναι πλέον μια ασφαλής χώρα καταγωγής».

Τμήματα της ανερχόμενης ακροδεξιάς στην Ευρώπη είχαν υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό τον Άσαντ. Ορισμένες από τις ηγετικές φωνές της προειδοποίησαν ότι η πτώση του θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες – συμπεριλαμβανομένου ενός πιθανού νέου κύματος προσφύγων που εγκαταλείπουν οποιοδήποτε νέο κράτος προκύψει από τις νίκες των ισλαμιστών. Ένα νέο κύμα αιτούντων άσυλο διατρέχει τον αυξημένο κίνδυνο, υποστήριξαν ορισμένοι, της διείσδυσης ισλαμιστών μαχητών που παριστάνουν τους μετανάστες για να πραγματοποιήσουν θανατηφόρες επιθέσεις στην Ευρώπη.

«Σε λίγους μήνες, είναι πιθανό να πληρώσουμε τις συνέπειες αυτής της αλλαγής εξουσίας από τους ισλαμιστές φονταμενταλιστές μέσω σημαντικών μεταναστευτικών ροών», προειδοποίησε ο Ζορντάν Μπαρντελά, πρόεδρος της ακροδεξιάς Εθνικής Συσπείρωσης της Γαλλίας. Είπε ότι η ΕΕ θα πρέπει να «προλάβει τον κίνδυνο ενός μεταναστευτικού κύματος, στο οποίο θα μπορούσαν να παρεισφρήσουν οι ισλαμιστές τρομοκράτες».

Η Συρία συνεχίζει να είναι χωρισμένη σε αντίπαλες φατρίες. Η πολύ γρήγορη επιστροφή όχι μόνο θα μπορούσε να αποδειχθεί επισφαλής για τους παλιννοστούντες, αλλά να αποτελέσει μια τρομερή υλικοτεχνική πρόκληση για κάθε νέα κυβέρνηση. «Το ερώτημα είναι αν μια χώρα όπως η Συρία μπορεί να διαχειριστεί την επιστροφή των εκατομμυρίων», δήλωσε η Ανν Μπάιρενς, διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής Ευρώπης.

Στα τουρκικά σύνορα τη Δευτέρα, ο Αχμέντ Ντααμπούν περίμενε στην ουρά για ώρες, ελπίζοντας να επιστρέψει στη Συρία με δύο από τους γιους του. Ένας από αυτούς, ο Νασρεντίν, γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Χαλεπίου από το καθεστώς Άσαντ. «Θυμάμαι τον ήχο που έκανε το αεροπλάνο – έκλαιγε», είπε ο πατέρας. Είχανμεταφερθεί με λεωφορείο έξω από την πόλη το 2016, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για την εκκένωση αμάχων και ανταρτών μαχητών.

Ο Ντααμπούν είπε ότι ήταν οδηγός στο Χαλέπι και στην Τουρκία δούλευε στο σπίτι με την οικογένειά του φτιάχνοντας αξεσουάρ ρούχων. «Μια Τουρκάλα, μού βρήκε δουλειά, ο Θεός να την έχει καλά», είπε.

Η ζωή στην Τουρκία ήταν καλή, πρόσθεσε. Αλλά το σπίτι του στο Χαλέπι χρειάζεται να επισκευαστεί αφότου κάηκε από τους άνδρες της ασφάλειας του Άσαντ. Υπολόγισε ότι οι περισσότεροι Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία επίσης θα επιδιώξουν να επιστρέψουν. «Μετά την πτώση αυτού του καθεστώτος, δεν υπάρχει φόβος» τόνισε. 

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν, η χώρα του οποίου φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό Σύρων προσφύγων, δήλωσε τη Δευτέρα ότι η χώρα του «θα συνεχίσει το έργο της για να διασφαλίσει την ασφαλή και οικειοθελή επιστροφή των Σύρων και για την ανοικοδόμηση της χώρας».

«Είναι πιθανό να απελάσει με πολύ βίαιο τρόπο έναν σημαντικό και πολύ μεγάλο αριθμό Σύρων προσφύγων από την Τουρκία», δήλωσε ο Γιάκομπ Φουνκ Κιρκεγκάρντ, ανώτερος συνεργάτης στη δεξαμενή σκέψης Bruegel. «Εάν αυτό προχωρήσει χωρίς κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, νομίζω ότι οι χώρες στην Ευρώπη, κυρίως η Γερμανία, θα ακολουθούσαν το παράδειγμά της».

Πηγή: The Washington Post

TAGS:
The Washington Post
Κρίση στη Μέση Ανατολή
Μπασάρ αλ Άσαντ
Συρία
Πρόσφυγες