Τα μνημονιακά χρόνια και ο προϋπολογισμός του 2025

Ερχονται τα ερωτήματα αυτά στην επικαιρότητα με αφορμή τη συζήτηση στη Βουλή για τον Προϋπολογισμό του 2025 και με την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας να έχει ήδη συμπληρώσει πάνω από πέντε χρόνια στην εξουσία.

Τελείωσε η κρίση, τελείωσαν οι μνημονιακές πολιτικές, επανήλθαμε στην κανονικότητα, απάντησαν υπουργοί και βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας. Το ίδιο απαντούν τραπεζίτες και μέτοχοι των τραπεζών τους, κρατικοδίαιτοι προμηθευτές του Δημοσίου, διαπλεκόμενοι μεγαλοεπιχειρηματίες, ιδιοκτήτες και μέτοχοι μεγάλων κερδοφόρων εταιρειών, κάτοχοι μεγάλης ακίνητης περιουσίας, οι γενικότερα πλουσιότερες ομάδες του πληθυσμού των ανώτερων και ανώτατων οικονομικών στρωμάτων της κοινωνίας. Το ίδιο επίσης απαντούν διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί, οίκοι αξιολόγησης, αγορές, Βρυξέλλες, ξένα μέσα ενημέρωσης που εκθειάζουν τη μεταμόρφωση της Ελλάδας από το «μαύρο πρόβατο» στον «καλύτερο μαθητή της Ευρώπης και των δημοσιονομικών προταγμάτων της».

Υπερφορολόγηση

Δεν είναι καθόλου βέβαιο όμως ότι ίδια απάντηση δίνει και ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού και, κυρίως, οι κοινωνικές ομάδες που κινούνται στα μεσαία, τα χαμηλότερα μεσαία και τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού. Κι αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο. Δεν είναι περίεργο για τους εξής λόγους:

Μετά και το τέλος των μνημονίων διατηρείται η υπερφορολόγηση των μεσαίων εισοδημάτων με άμεσους και έμμεσους φόρους και με τον ΦΠΑ πάντα στο 24%. Διατηρείται η μείωση των μισθών και των λοιπών παροχών στο Δημόσιο. Διατηρείται η μείωση των συντάξεων και με τις πρόσθετες εισφορές, καθώς δεν αποκαταστάθηκαν στα προ κρίσεως επίπεδα. Διατηρείται η πλήρης απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, με τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα να μην καλύπτουν στοιχειώδεις ανάγκες νοικοκυριών όλο τον μήνα, ακόμη και όταν εργάζονται και οι δύο σύζυγοι, καθώς ούτε οι μισθοί αποκαταστάθηκαν στα προ κρίσεως επίπεδα. Και αντίθετα όλα αυτά με τα κέρδη στις τράπεζες, σε επιχειρήσεις και σε ακίνητα να έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τα προ κρίσεως επίπεδα.

Πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ κατέδειξε ότι πάνω από το 60% των νοικοκυριών μόλις τα βγάζουν πέρα. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Ανάπτυξης, ο πληθωρισμός στην αγορά των τροφίμων αυξήθηκε κατά 26% την τελευταία τριετία. Τα ενοίκια κατά 35% από το 2019. Διαδοχικές δημοσκοπήσεις παράλληλα εμφανίζουν πάνω από το 40% των νοικοκυριών να υποφέρουν και να έχουν διαθέσιμα χρήματα μόλις για τις τρεις από τις τέσσερις εβδομάδες του μήνα. Σε παλαιότερες εποχές φτωχοί ήταν κυρίως οι άνεργοι. Στις σημερινές συνθήκες υπάρχουν οι νεόπτωχοι, άτομα δηλαδή που έχουν μεν εργασία, αλλά η εργασία αυτή είναι σε τέτοιον βαθμό υποαμειβόμενη που δεν καλύπτει βασικές ανάγκες διαβίωσης, από τη στέγαση έως τη διατροφή και την πληρωμή των λογαριασμών κοινής ωφέλειας.

Στα μνημονιακά χρόνια και με τους μνημονιακούς νόμους έγινε μια πρωτοφανώς δραστική αναδιανομή πλούτου εις βάρος του κόσμου της εργασίας και υπέρ του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας, μέσω της μείωσης των μισθών και της προστασίας των κερδών, αλλά και υπέρ του Δημοσίου, μέσω της εξοντωτικής φορολογίας των εισοδημάτων και των αυξήσεων του ΦΠΑ. Πέντε χρόνια μετά την έξοδο από τα μνημόνια τα πράγματα δεν έχουν πλήρως αποκατασταθεί για όλους. Οι κοινωνικές και εισοδηματικές τάξεις που κατέβαλαν το μεγαλύτερο κόστος για την αποτροπή και της τυπικής χρεοκοπίας εξακολουθούν και σήμερα να μην έχουν επανέλθει εκεί που βρίσκονταν το 2009. Αντίθετα τα κέρδη αυτών που δεν είχαν πληγεί ιδιαίτερα από την κρίση εκτοξεύονται τώρα στα ύψη.

Η κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη αντιμετώπισε επιτυχώς διαδοχικές κρίσεις από τότε που ανέλαβε, αλλά την ώρα αυτή, με προφανή πολιτική κόπωση, κάνει απλή διαχείριση τρεχουσών υποθέσεων. Και συμβαίνει τούτο όταν μετά την έξοδο από τα μνημόνια και μετά την αποκατάσταση της διεθνούς πίστης της Ελλάδας, το κυρίως ζητούμενο ήταν ένα ευρύ, μεγάλο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που θα αποκαθιστούσε την κανονικότητα και τη δικαιοσύνη στην κοινωνία και την οικονομία, που θα αντιμετώπιζε την πλήρη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, που θα έβαζε κάποιο φρένο στα ασύδοτα ολιγοπώλια και καρτέλ που λυμαίνονται την αγορά και την οικονομία και ευθύνονται για την ακρίβεια. Η Νέα Δημοκρατία κέρδισε δύο εκλογές ως η μόνη δύναμη που, στις δεδομένες συνθήκες του 2019, μπορούσε να διαχειριστεί τη μεγάλη κρίση του τόπου. Αλλά η κρίση, ο κορωνοϊός, τα Ελληνοτουρκικά, η αποκατάσταση της διεθνούς πίστης και όλα τα άλλα σχετικά ανήκουν στο παρελθόν και επιβραβεύτηκαν με την εκλογική νίκη του 2023. Τώρα όμως χτυπούν οι καμπάνες και ηχούν οι σειρήνες του κινδύνου.

Κοινωνικές εκρήξεις

Οι ευρωεκλογές του 2024 έδειξαν μια κατακρημνιζόμενη κατά 10 μονάδες Νέα Δημοκρατία. Εδειξαν μία εντυπωσιακή άνοδο αντισυστημικών κομμάτων της Ακρας Δεξιάς και της Αριστεράς. Τα ίδια ακριβώς δεδομένα -και μάλιστα επαυξημένα- εμφανίζουν και όλες οι έκτοτε διενεργούμενες δημοσκοπήσεις. Οι ερωτώμενοι δηλώνουν στη μεγάλη τους πλειοψηφία αγανάκτηση, οργή, απαισιοδοξία, ακόμη και απελπισία για το μέλλον, με μεγαλύτερο πρόβλημά τους την ακρίβεια. Κι ακριβώς αυτοί είναι που θα ψηφίσουν στο προσεχές μέλλον. Δεν θα ψηφίσουν οι τράπεζες, οι αγορές, οι οίκοι αξιολόγησης, οι Βρυξέλλες, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης που εκθειάζουν το «ελληνικό θαύμα» αγνοώντας ότι το «θαύμα» αυτό ευνοεί λίγους και αδικεί πολλούς, αγνοώντας ότι διαρκώς μεγαλώνει το ήδη πολύ μεγάλο χάσμα μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων ομάδων του πληθυσμού, που άφησαν πίσω τους τα μνημόνια.

Ολα αυτά, υπό δεδομένες συνθήκες, μπορεί να οδηγήσουν σε νέες τυφλές κοινωνικές εκρήξεις, όπως αυτές που γνωρίσαμε στα μνημονιακά χρόνια. Μπορεί να οδηγήσουν σε νέες ρευστοποιήσεις συνολικά του κομματικού συστήματος, όπως αυτές των διαδοχικών εκλογών του 2012. Επικρατούν την ώρα αυτή σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού υπόγεια αισθήματα θυμού και αδικίας. Τα αισθήματα αυτά μπορεί να βγουν ανά πάσα στιγμή στην επιφάνεια και να γίνουν οργή, μίσος και παραλογισμός. Σαν αυτόν που ζήσαμε το 2015.

Και τότε θα διερωτώμαστε πάλι αν όλοι αυτοί που αισθάνονται ότι αδικούνται, που θυμώνουν, που οργίζονται, που μισούν, που παραλογίζονται είναι λαϊκιστές, ηλίθιοι ή «ψεκασμένοι». Χωρίς πάλι να βλέπουμε ότι είναι απλώς ψηφοφόροι. Ψηφοφόροι που θέλουν να καλυτερέψουν οι συνθήκες της ζωής τους. Και τιμωρούν εκδικητικά όσους θεωρούν ότι δεν βλέπουν τα προβλήματά τους. Παρακολουθώ προσεκτικά τις συζητήσεις για τον Προϋπολογισμό στη Βουλή. Δεν βλέπω να παίρνουν κάποια απάντηση οι ψηφοφόροι αυτοί. Αλλά τα χρονόμετρα τρέχουν.